Mù Cang Chải là nơi sinh sống của đa số đồng bào Mông, hội tụ nhiều nét văn hoá đặc sắc như lễ hội, chợ phiên và các nghi lễ cúng.v.v.. Lễ cúng cơm mới là một nghi thức không thể thiếu trong một năm của bà con người Mông, nhằm thể hiện sự biết ơn, hiếu thuận của con cháu với ông bà, tổ tiên, thần mây, thần gió. Nó được tổ chức vào khoảng cuối tháng 9 và đầu tháng 10 hàng năm khi bắt đầu thu mùa vụ mới.
Khi những mảnh nương, triền ruộng bậc thang chín vàng là thời điểm bắt đầu ăn cơm mới của mọi nhà. Thường là trước khi thu hoạch lúa, gia đình sẽ đi gặt trước một ít lúa về phơi khô và xát gạo chuẩn bị cho lễ cúng cơm mới của gia đình. Nghi thức này không quy định thời gian tổ chức, khi lúa của gia đình đủ chín và có điều kiện là tổ chức ăn mừng cơm mới. Tuỳ hoàn cảnh của mỗi nhà, bình thường là mổ gà, mổ ngan nếu gia đình khấn khá hơn thì mổ lợn ăn mừng. Khâu chuẩn bị không có nhiều phức tạp, lấy gạo mới thổi cơm, sau đó mổ gà, vịt hay lợn. Một điều lưu ý là gia súc, gia cầm đó phải được mổ trong gian nhà giữa và thẳng với cửa chính của gia đình, với ý nghĩa là để cho tổ tiên chứng kiến. Sau khi cơm và thức ăn được nấu chín, sắp ra một mâm cơm riêng cho ra gian nhà giữa thẳng cửa chính gồm một âu cơm, một âu thịt, một chai và một chén rượu. Cái bàn để xếp mâm phải để dọc, ấu cơm thì cho rất nhiều thìa xếp dựng đứng trên âu, sau đó xếp nhiều ghế xung quanh cái bàn cơm và chủ nhà vào ngồi mâm cơm. Vùa xúc cơm ra bàn vừa nói với nội dung rằng: Tôi đại diện cho gia đình mời ông bà, tổ tiên, thần lúa, thần cây, thần mưa, thần gió, thần sông suối .v.v.. về cùng gia đình tôi ăn bữa cơm mới trong năm. Cầu mong những vị thần, tổ tiên đã phù hộ vụ mùa trong năm nay, mong muốn cần sự che chở và ủng hộ hơn nữa trong mùa sau. Ngoài ra, gia chủ còn cảm ơn ông bà, tổ tiên đã luôn bảo vệ, đem lại may mắn cho các thành viên trong gia đình, cả nhà mạnh khoẻ, vui vẻ lao động sản xuất tạo ra nhiều lúa thóc mới.
Khi kết thúc nghi lễ cúng cơm, chủ nhà cầm theo một thìa cơm đứng trước cửa chính để gọi mời các vị thần bảo hộ đã giúp cho gia đình có được mùa màng bội thu. Sau đó quay lại mâm cơm ăn một ít cơm và uống chén rượu cùng tổ tiên và các vị thần.
Theo quan niệm của người Mông nếu không mời các cụ, ông bà tổ tiên về ăn cơm mới thì năm đó sẽ làm ăn không thuận lợi, không may mắn, thành viên trong gia đình hay ốm đau, mùa màng bị phá hoại, không năng suất. Phải sau khi làm lễ cúng thì gia đình mới chính thức được dùng thóc lúa mới. Đây là một phong tục cơ bản mà bất cứ người con trai nào người Mông nào cũng phải biết, gọi mời tổ tiên về thưởng thức mùi vị cơm mới là một nghi thức quan trọng mà người Mông cho rằng không thể xoá bỏ được theo năm tháng. Họ coi đó là bảo vệ cho gia đình có sự may mắn, bình yên khi được những người đã khuất luôn phù hộ, che chở…
Mù Cang Chải là nơi sinh sống của đa số đồng bào Mông, hội tụ nhiều nét văn hoá đặc sắc như lễ hội, chợ phiên và các nghi lễ cúng.v.v.. Lễ cúng cơm mới là một nghi thức không thể thiếu trong một năm của bà con người Mông, nhằm thể hiện sự biết ơn, hiếu thuận của con cháu với ông bà, tổ tiên, thần mây, thần gió. Nó được tổ chức vào khoảng cuối tháng 9 và đầu tháng 10 hàng năm khi bắt đầu thu mùa vụ mới.
Khi những mảnh nương, triền ruộng bậc thang chín vàng là thời điểm bắt đầu ăn cơm mới của mọi nhà. Thường là trước khi thu hoạch lúa, gia đình sẽ đi gặt trước một ít lúa về phơi khô và xát gạo chuẩn bị cho lễ cúng cơm mới của gia đình. Nghi thức này không quy định thời gian tổ chức, khi lúa của gia đình đủ chín và có điều kiện là tổ chức ăn mừng cơm mới. Tuỳ hoàn cảnh của mỗi nhà, bình thường là mổ gà, mổ ngan nếu gia đình khấn khá hơn thì mổ lợn ăn mừng. Khâu chuẩn bị không có nhiều phức tạp, lấy gạo mới thổi cơm, sau đó mổ gà, vịt hay lợn. Một điều lưu ý là gia súc, gia cầm đó phải được mổ trong gian nhà giữa và thẳng với cửa chính của gia đình, với ý nghĩa là để cho tổ tiên chứng kiến. Sau khi cơm và thức ăn được nấu chín, sắp ra một mâm cơm riêng cho ra gian nhà giữa thẳng cửa chính gồm một âu cơm, một âu thịt, một chai và một chén rượu. Cái bàn để xếp mâm phải để dọc, ấu cơm thì cho rất nhiều thìa xếp dựng đứng trên âu, sau đó xếp nhiều ghế xung quanh cái bàn cơm và chủ nhà vào ngồi mâm cơm. Vùa xúc cơm ra bàn vừa nói với nội dung rằng: Tôi đại diện cho gia đình mời ông bà, tổ tiên, thần lúa, thần cây, thần mưa, thần gió, thần sông suối .v.v.. về cùng gia đình tôi ăn bữa cơm mới trong năm. Cầu mong những vị thần, tổ tiên đã phù hộ vụ mùa trong năm nay, mong muốn cần sự che chở và ủng hộ hơn nữa trong mùa sau. Ngoài ra, gia chủ còn cảm ơn ông bà, tổ tiên đã luôn bảo vệ, đem lại may mắn cho các thành viên trong gia đình, cả nhà mạnh khoẻ, vui vẻ lao động sản xuất tạo ra nhiều lúa thóc mới.
Khi kết thúc nghi lễ cúng cơm, chủ nhà cầm theo một thìa cơm đứng trước cửa chính để gọi mời các vị thần bảo hộ đã giúp cho gia đình có được mùa màng bội thu. Sau đó quay lại mâm cơm ăn một ít cơm và uống chén rượu cùng tổ tiên và các vị thần.
Theo quan niệm của người Mông nếu không mời các cụ, ông bà tổ tiên về ăn cơm mới thì năm đó sẽ làm ăn không thuận lợi, không may mắn, thành viên trong gia đình hay ốm đau, mùa màng bị phá hoại, không năng suất. Phải sau khi làm lễ cúng thì gia đình mới chính thức được dùng thóc lúa mới. Đây là một phong tục cơ bản mà bất cứ người con trai nào người Mông nào cũng phải biết, gọi mời tổ tiên về thưởng thức mùi vị cơm mới là một nghi thức quan trọng mà người Mông cho rằng không thể xoá bỏ được theo năm tháng. Họ coi đó là bảo vệ cho gia đình có sự may mắn, bình yên khi được những người đã khuất luôn phù hộ, che chở…