Ai đã từng đặt chân đến vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ hẳn sẽ nhớ những cánh rừng hoa ban nở trắng, nhớ những cọn nước quay đều bên suối, những cô gái Thái xinh như hoa với những điệu xòe làm mê đắm lòng người. Nhưng Mường Lò còn nhiều điều thú vị khác nữa, nhất là các món ẩm thực của đồng bào dân tộc mà bất cứ ai nếu dùng một lần sẽ nhớ mãi không quên. Trong các món ăn truyền thống đó có bánh gai và bánh chưng đen - hai món ăn mang đậm sắc thái văn hoá dân tộc chứa đựng tình cảm của con người và đất trời nơi đây.
Nhắc đến bánh gai, không ai không biết bánh gai nổi tiếng ở Ninh Giang - Hải Dương làm từ bột nếp, đậu xanh. Cũng từ những nguyên liệu chính ấy nhưng món bánh gai của đồng bào các dân tộc vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ lại mang một phong vị khác, một đặc trưng riêng. Ai đã từng đến và được thưởng thức món bánh gai nổi tiếng với thương hiệu bánh gai Thân Sửa của vùng đất Mường Lò hẳn sẽ không quên được vị ngọt, bùi, thơm ngậy của nhân bánh và dẻo, mát của vỏ bánh.
Bánh gai vùng Mường Lò được biết đến như một thứ quà quê bình dị, thơm ngon. Vỏ bánh làm từ bột nếp hoà với lá gai đã được giã nhuyễn làm lên sắc đen huyền hấp dẫn lạ kỳ. Gạo nếp làm vỏ bánh cũng không thể là loại nếp thường, đó phải là gạo nếp Tú Lệ, được ngâm nước lạnh qua một đêm cho hạt gạo mọng nước, thật mẩy rồi để ráo nước sau đó xay nhuyễn làm bột. Từ bột ấy kết hợp với lá gai được tước gân, luộc lên rồi lại giã nhuyễn, thêm vào chút đường cho bánh có vị ngọt mới tạo thành vỏ bánh. Phần nhân bánh hết sức công phu là tổng hợp rất nhiều nguyên liệu mà nguyên liệu nào cũng cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng. Bắt đầu từ đỗ xanh hoặc đỗ nho nhe phải được bỏ vỏ, ngâm đãi thật sạch đồng thời cho hạt đỗ mọng nước. Đem luộc đỗ lên sao cho hạt đỗ bở tơi, vừa xốp lại vừa mịn mà vẫn giữ được màu vàng óng dậy lên mùi thơm bùi đặc trưng của đỗ. Sau đó lại phải giã cho đỗ nhuyễn. Ngoài ra còn có đường, dừa, dầu chuối, hương liệu thơm và thêm vào đó là bí quyết gia truyền của mỗi gia đình. Thường thì đầy đủ mỗi loại một ít vì những nguyên liệu trên đều làm tôn lên vẻ thơm ngậy của bánh. Bánh gai được nặn lên bằng những bàn tay khéo léo có hình vuông nhỏ nhỏ xinh xinh mà chất chứa trong đó là bao nhiêu đặc sản của đất trời núi rừng nơi miền Tây. Sau khi nặn, bánh được gói bằng lá chuối khô, gói nhiều lớp để có thể giữ bánh được lâu. Người dân vùng Mường Lò không luộc bánh gai mà hấp trong khoảng 2 tiếng đến khi bánh dậy mùi thơm ngậy đặc trưng.
Vẫn những nguyên liệu quen thuộc nhưng với những bí quyết trong từng công đoạn chế biến, bánh gai hiệu Thân Sửa của vùng đất Mường Lò - Nghĩa Lộ đã tạo nên hương vị đặc trưng riêng có của mình.
Món Bánh Chưng đen Mường Lò cũng khiến cho ai đã nếm đều muốn ăn thêm. Bánh được đồng bào dân tộc Thái nơi đây làm ra với ý nghĩa thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với cha ông và đất trời. Món bánh đặc sản này không thể thiếu trên mâm cỗ cúng tổ tiên, trời đất mỗi khi xuân về.
Nguyên liệu làm bánh của đồng bào được chọn lựa kỹ càng: lá dong bánh tẻ, khổ vừa phải, rửa sạch, lau khô. Gạo nếp được chọn phải là nếp Tú Lệ thơm ngon, nhân đỗ xanh hoặc đỗ nho nhe đãi sạch vỏ, không lẫn sạn. Thịt lợn ngon nhất là thịt ba chỉ, nhiều mỡ một chút, thái mỏng, ướp với gia vị, hạt tiêu, hành củ. Để tạo màu đen cho chiếc bánh, đồng bào lấy thân cây núc nác tước vỏ, hoặc hoa cây vừng đen đốt thành than, giã mịn như bột, trộn lẫn với gạo nếp, đảo đều cho đến khi gạo quyện với bột than thành màu đen.
Bánh chưng đen phải được gói thủ công. Củi để luộc bánh phải là củi gỗ to, giữ than tốt, khi luộc xếp bánh vào nồi, đậy kín vung. Lúc nồi bánh chưa sôi thì đun to lửa, khi nồi bánh đã sôi giữ lửa đều, đủ nhiệt để bánh chín nhuyễn, chín đều, đun từ 6-7 tiếng. Khi chín vớt ra cho vào chậu nước rửa qua và treo bánh thành từng cặp để cho bánh không bị mốc. Thưởng thức một miếng bánh, cảm nhận được hương vị thật đặc biệt, vị thơm của nếp, vị ngọt, béo của thịt lợn vùng cao, vị ngậy bùi của nhân đỗ xanh, vị là lạ của cây rừng.
Bánh chưng đen của người Thái được cha truyền, con nối qua nhiều thế hệ. Tết đến, ăn miếng bánh chưng đen, mùi gạo quyện với than núc nác, hoa cây vừng đen, vị ngọt làm người ăn như thưởng thức được cả mùi cỏ cây, ruộng đồng, đất trời và thiên nhiên nơi miền Tây Yên Bái./.
Ai đã từng đặt chân đến vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ hẳn sẽ nhớ những cánh rừng hoa ban nở trắng, nhớ những cọn nước quay đều bên suối, những cô gái Thái xinh như hoa với những điệu xòe làm mê đắm lòng người. Nhưng Mường Lò còn nhiều điều thú vị khác nữa, nhất là các món ẩm thực của đồng bào dân tộc mà bất cứ ai nếu dùng một lần sẽ nhớ mãi không quên. Trong các món ăn truyền thống đó có bánh gai và bánh chưng đen - hai món ăn mang đậm sắc thái văn hoá dân tộc chứa đựng tình cảm của con người và đất trời nơi đây.
Nhắc đến bánh gai, không ai không biết bánh gai nổi tiếng ở Ninh Giang - Hải Dương làm từ bột nếp, đậu xanh. Cũng từ những nguyên liệu chính ấy nhưng món bánh gai của đồng bào các dân tộc vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ lại mang một phong vị khác, một đặc trưng riêng. Ai đã từng đến và được thưởng thức món bánh gai nổi tiếng với thương hiệu bánh gai Thân Sửa của vùng đất Mường Lò hẳn sẽ không quên được vị ngọt, bùi, thơm ngậy của nhân bánh và dẻo, mát của vỏ bánh.
Bánh gai vùng Mường Lò được biết đến như một thứ quà quê bình dị, thơm ngon. Vỏ bánh làm từ bột nếp hoà với lá gai đã được giã nhuyễn làm lên sắc đen huyền hấp dẫn lạ kỳ. Gạo nếp làm vỏ bánh cũng không thể là loại nếp thường, đó phải là gạo nếp Tú Lệ, được ngâm nước lạnh qua một đêm cho hạt gạo mọng nước, thật mẩy rồi để ráo nước sau đó xay nhuyễn làm bột. Từ bột ấy kết hợp với lá gai được tước gân, luộc lên rồi lại giã nhuyễn, thêm vào chút đường cho bánh có vị ngọt mới tạo thành vỏ bánh. Phần nhân bánh hết sức công phu là tổng hợp rất nhiều nguyên liệu mà nguyên liệu nào cũng cần phải chuẩn bị kỹ lưỡng. Bắt đầu từ đỗ xanh hoặc đỗ nho nhe phải được bỏ vỏ, ngâm đãi thật sạch đồng thời cho hạt đỗ mọng nước. Đem luộc đỗ lên sao cho hạt đỗ bở tơi, vừa xốp lại vừa mịn mà vẫn giữ được màu vàng óng dậy lên mùi thơm bùi đặc trưng của đỗ. Sau đó lại phải giã cho đỗ nhuyễn. Ngoài ra còn có đường, dừa, dầu chuối, hương liệu thơm và thêm vào đó là bí quyết gia truyền của mỗi gia đình. Thường thì đầy đủ mỗi loại một ít vì những nguyên liệu trên đều làm tôn lên vẻ thơm ngậy của bánh. Bánh gai được nặn lên bằng những bàn tay khéo léo có hình vuông nhỏ nhỏ xinh xinh mà chất chứa trong đó là bao nhiêu đặc sản của đất trời núi rừng nơi miền Tây. Sau khi nặn, bánh được gói bằng lá chuối khô, gói nhiều lớp để có thể giữ bánh được lâu. Người dân vùng Mường Lò không luộc bánh gai mà hấp trong khoảng 2 tiếng đến khi bánh dậy mùi thơm ngậy đặc trưng.
Vẫn những nguyên liệu quen thuộc nhưng với những bí quyết trong từng công đoạn chế biến, bánh gai hiệu Thân Sửa của vùng đất Mường Lò - Nghĩa Lộ đã tạo nên hương vị đặc trưng riêng có của mình.
Món Bánh Chưng đen Mường Lò cũng khiến cho ai đã nếm đều muốn ăn thêm. Bánh được đồng bào dân tộc Thái nơi đây làm ra với ý nghĩa thể hiện lòng biết ơn của con cháu đối với cha ông và đất trời. Món bánh đặc sản này không thể thiếu trên mâm cỗ cúng tổ tiên, trời đất mỗi khi xuân về.
Nguyên liệu làm bánh của đồng bào được chọn lựa kỹ càng: lá dong bánh tẻ, khổ vừa phải, rửa sạch, lau khô. Gạo nếp được chọn phải là nếp Tú Lệ thơm ngon, nhân đỗ xanh hoặc đỗ nho nhe đãi sạch vỏ, không lẫn sạn. Thịt lợn ngon nhất là thịt ba chỉ, nhiều mỡ một chút, thái mỏng, ướp với gia vị, hạt tiêu, hành củ. Để tạo màu đen cho chiếc bánh, đồng bào lấy thân cây núc nác tước vỏ, hoặc hoa cây vừng đen đốt thành than, giã mịn như bột, trộn lẫn với gạo nếp, đảo đều cho đến khi gạo quyện với bột than thành màu đen.
Bánh chưng đen phải được gói thủ công. Củi để luộc bánh phải là củi gỗ to, giữ than tốt, khi luộc xếp bánh vào nồi, đậy kín vung. Lúc nồi bánh chưa sôi thì đun to lửa, khi nồi bánh đã sôi giữ lửa đều, đủ nhiệt để bánh chín nhuyễn, chín đều, đun từ 6-7 tiếng. Khi chín vớt ra cho vào chậu nước rửa qua và treo bánh thành từng cặp để cho bánh không bị mốc. Thưởng thức một miếng bánh, cảm nhận được hương vị thật đặc biệt, vị thơm của nếp, vị ngọt, béo của thịt lợn vùng cao, vị ngậy bùi của nhân đỗ xanh, vị là lạ của cây rừng.
Bánh chưng đen của người Thái được cha truyền, con nối qua nhiều thế hệ. Tết đến, ăn miếng bánh chưng đen, mùi gạo quyện với than núc nác, hoa cây vừng đen, vị ngọt làm người ăn như thưởng thức được cả mùi cỏ cây, ruộng đồng, đất trời và thiên nhiên nơi miền Tây Yên Bái./.