CTTĐT - Đền Đông Cuông là ngôi đền cổ nằm bên dòng sông Hồng thuộc địa phận thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Từ lâu đã nổi danh là một trong những ngồi Đền linh thiêng.

Cổng thông tin điện tử tỉnh - Đền Đông Cuông là ngôi đền cổ nằm bên dòng sông Hồng thuộc địa phận thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Từ lâu đã nổi danh là một trong những ngồi Đền linh thiêng. Đền thờ Mẫu Đệ nhị thượng ngàn, Thần vệ Quốc và nghĩa quân dân tộc Tày hi sinh trong cuộc khởi nghĩa Giáp Dần chống thực dân pháp. Quần thể di tích lịch sử văn hóa Quốc gia Đền Đông Cuông gồm có: Đền chính, Miếu Cô, Miếu Cậu, Miếu Thần Linh, Động Sơn Trang tại tả ngạn Sông Hồng và Miếu Đức Ông bên hữu ngạn Sông Hồng. Đền Đông Cuông được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch xếp hạng di tích lịch sử văn hóa Quốc gia vào năm 2009. Xuân thu nhị kỳ tại Đền diễn ra 2 lễ hội lớn vào ngày mão tháng Giêng với nghi lễ mổ trâu trắng và rước Mẫu sang sông; ngày Mão tháng 9 (âm lịch) với nghi lễ mổ trâu đen. Ngày 16/01/2023, Lễ hội Đền Đông Cuông được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào danh mục di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia. Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ là một hình thức thờ cúng người Mẹ hóa thân ở các miền trời, sông nước, rừng núi được hình thành trên nền tảng của tín ngưỡng thờ Nữ thần. Năm 2016, di sản Thực hành Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ của người Việt đã chính thức được UNESCO ghi danh tại Danh sách Di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại. Nghi lễ chính, trung tâm của Thực hành Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ là nghi lễ Lên đồng - được hiểu là một hình thức diễn xướng dân gian, thể hiện đức tin về sự giáng nhập của các vị thần trong điện thần của Tín ngưỡng Thờ Mẫu Tam phủ. Theo các nhà nghiên cứu văn hoá dân gian đánh giá, đền Đông Cuông chính là cái nôi khởi nguồn và đại diện cho tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn trong hệ thống thờ Mẫu của người Việt. Theo phong tục của địa phương, hàng năm, cứ xuân thu nhị kỳ, vào đầu năm bắt đầu từ tháng Giêng đến tháng 3 âm lịch và cuối năm vào từ tháng 8 đến hết tháng 12 âm lịch, các thanh đồng trên mọi miền đất nước thường về đền Đông Cuông để lễ Mẫu và "bắc ghế hầu Thánh". Đây là hoạt động bảo tồn di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại “Tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ” và di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia “Lễ hội đền Đông Cuông”. Để bảo tồn, phát huy giá trị di sản Tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ và di sản Lễ hội đền Đông Cuông, được sự nhất trí của ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái, ủy ban nhân dân huyện Văn Yên đã ban hành Kế hoạch tổ chức Festival thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Thượng Ngàn gắn với Lễ hội cơm mới Đền Đông Cuông năm 2023 (gọi tắt là Lễ hội) từ ngày 17/10 - 25/10/2023 (Tức ngày 3-11 tháng 9 năm Quý Mão) tại Quần thể di tích lịch sử văn hóa Quốc gia Đền Đông Cuông, thuộc thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên. UBND huyện Văn Yên thông tin một số nội dung về việc tổ chức Lễ hội, như sau: Lễ hội được tổ chức với mục đích tiếp tục đẩy mạnh các hoạt động tuyên truyền, quảng bá hình ảnh di tích lịch sử văn hóa Quốc gia Đền Đông Cuông đến với du khách thập phương trong và ngoài nước, góp phần bảo tồn và phát huy giá trị văn hóa lịch sử của Đền Đông Cuông, di sản văn hoá phi vật thể Quốc gia Lễ hội Đền Đông Cuông, di sản Văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại Tín ngưỡng thờ mẫu Tam phủ, qua đó từng bước tạo sự đột phá về phát triển du lịch tâm linh, góp phần thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội địa phương; tạo không gian và cơ hội để các bản hội, thanh đồng, cung văn và nghệ nhân hát chầu văn trong cả nước tề tựu về Đền Đông Cuông dâng hương kính Mẫu, tham gia diễn xướng hầu đồng nhằm phát huy giá trị văn hóa tín ngưỡng thờ Mẫu đã được UNESCO vinh danh. CÁC HOẠT ĐỘNG TRONG KHUÔN KHỔ LỄ HỘI 1. Các hoạt động thực hành diễn xướng hầu đồng - Thời gian: Từ ngày 17/10 đến ngày 25/10/2023 - Địa điểm: Tại các cung, phủ, ban của Đền Đông Cuông 2. Triển lãm ảnh với chủ đề “Đất và người Văn Yên” - Thời gian: Từ ngày 17/10 đến ngày 25/10/2023 - Địa điểm: Khuôn viên Đền Đông Cuông. 3. Nghi lễ dâng hương cúng tiệc tuần - Thời gian: Từ 16h00’- 18h00’ ngày 23/10/2023 (Tức ngày 09 tháng Chín âm lịch). - Địa điểm: Sân trung thiên, Đền chính. 4. Khai mạc Lễ hội - Thời gian: Bắt đầu từ 19h30’-20h30’, ngày 23/10/2023 - Địa điểm: Sân thượng - Đền chính. 5. Liên hoan hát chầu văn lần thứ nhất, chủ đề “Linh thiêng đất Mẫu” - Thời gian: Từ ngày 23 đến ngày 25/10/2023. - Địa điểm: Sân thượng - Đền chính. 6. Nghi lễ tế trâu và phát lộc lễ hội cơm mới “Hạt vàng đất Mẫu” - Thời gian: Bắt đầu từ 00h00’- 00h30’, ngày 24/10/2023 (Tức ngày 10 tháng Chín âm lịch). - Địa điểm: Tại Cây mít cổ thụ, sân trung thiên - Đền chính. 7. Rước sản vật mừng cơm mới, chủ đề “Mùa vàng dâng Mẫu” - Thời gian: Bắt đầu từ 08h30’-10h00’, ngày 24/10/2023. - Địa điểm: Bắt đầu từ Nhà văn hóa thôn Bến Đền rước vào Đền chính. 8. Hoạt động chợ quê: Gian hàng “Đặc sản đất Mẫu” trưng bày, bán các sản phẩm của xã Đông Cuông và huyện Văn Yên. - Thời gian: Từ ngày 17/10 đến ngày 25/10/2023. - Địa điểm: Khu vực đường cổng vào đền. 9. Các hoạt động thể thao dân gian (vật dân tộc, kéo co, bịt mắt đánh chiêng..) - Thời gian: Ngày 24 và 25/10/2023. - Địa điểm: Bãi cát sông Hồng trước cửa Đền 10. Tổng kết, trao giải liên hoan hát chầu văn và bế mạc Lễ hội - Thời gian: Từ 19h30’ - 21h30’, ngày 25/10/2023 - Địa điểm: Sân thượng, Đền chính