Mỗi vùng miền, mỗi dân tộc trong cộng đồng người Việt đều có những bản sắc văn hóa riêng. Đặc biệt khi nói về vùng đất Yên Bái không thể không nhắc đến những nét văn hóa đặc sắc của tộc người Thái với những điệu xòe, văn hóa ẩm thực độc đáo, những điệu khắp trữ tình và truyện thơ tình nổi tiếng, đặc biệt là phong tục độc đáo về chu trình đời người được người Thái đen lưu giữ qua nhiều đời, đó là Nghi lễ đặt tên cho con (hay còn gọi là Nhá Phay) đây là lễ cúng vía đầu tiên trong chu trình đời người của người Thái đen.

Mỗi vùng miền, mỗi dân tộc trong cộng đồng người Việt đều có những bản sắc văn hóa riêng. Đặc biệt khi nói về vùng đất Yên Bái không thể không nhắc đến những nét văn hóa đặc sắc của tộc người Thái với những điệu xòe, văn hóa ẩm thực độc đáo, những điệu khắp trữ tình và truyện thơ tình nổi tiếng, đặc biệt là phong tục độc đáo về chu trình đời người được người Thái đen lưu giữ qua nhiều đời, đó là Nghi lễ đặt tên cho con (hay còn gọi là Nhá Phay) đây là lễ cúng vía đầu tiên trong chu trình đời người của người Thái đen.Cũng như những người phụ nữ của các dân tộc khác, người phụ nữ Thái ở Hát Lừu sau khi lập gia đình cũng sẽ thực hiện thiên chức làm mẹ và chăm lo cho cuộc sống gia đình. Lễ cúng đặt tên của người Thái ở Hát Lừu là một phong tục đã có từ rất lâu đời. Người Thái quan niệm, mỗi khi trong gia đình có một đứa trẻ chào đời thì phải làm lễ cúng để cho cháu có một cái tên, sau này sẽ khỏe mạnh, hay ăn chóng lớn, có cuộc sống hạnh phúc, đầy đủ. Trước khi  làm lễ cúng đặt tên, các gia đình có con nhỏ mới sinh sẽ chuẩn bị các lễ vật cần thiết dùng làm lễ như: lợn, gà, trứng gà, xôi, rau luộc, cơm nếp, lá trầu cau và vôi, đĩa muối, bánh chưng, cây nêu, trang phục, trang sức mới dành cho đứa trẻ.... Người Thái nơi đây coi việc đặt tên cho con, cho cháu  là cả một sự kiện trọng đại của gia đình. Nếu sản phụ sinh con trai thì phải sưởi lửa bảy ngày; sinh con gái, sưởi lửa chín ngày, ứng với bảy vía và chín vía. Khi đến ngày ra lửa, người mẹ phải xông và tắm gội bằng nước lá thơm, thay váy áo mới. Trước khi diễn ra lễ đặt tên cho con khoảng 1 tuần, gia đình sẽ cử người đi nhờ thầy cúng và xem hộ ngày tốt để làm lễ đặt tên cho trẻ, lễ cúng đặt tên thường được tổ chức sau khi bé sinh ít nhất 10 ngày tuổi. Ngày làm lễ được chọn kỹ, không trùng với ngày sinh, ngày mất của những người thân trong gia đình. Khi tiến hành làm lễ đặt tên cho trẻ, gia chủ phải chuẩn bị các lễ vật cần thiết để cúng. Đặc biệt, trong ngày diễn ra lễ cúng, ông bà của cháu còn đan nôi mới cho cháu với mong muốn cháu sẽ ngoan và ngủ ngon giấc. Các bà mo là những người tiến hành các nghi lễ cúng bái trong lễ cúng đặt tên cho trẻ. Trong lễ đặt tên cho trẻ, gia đình sẽ mời anh em, họ hàng tới dự góp vui, chúc mừng cho gia đình và chúc cho em bé ngoan ngoãn, khỏe mạnh, mong cho con trẻ sau này có một cuộc sống hạnh phúc, đủ đầy… Người Thái nơi đây cũng quan niệm rằng, đứa trẻ từ khi sinh ra đến khi được đặt tên mới thực sự trở thành một thành viên chính thức của gia đình, được tổ tiên và thần linh chấp nhận và bảo vệ, phù hộ cho đứa trẻ hay ăn chóng lớn đồng thời tránh khỏi những tai ách có thể gặp phải trong cuộc đời. Gia đình nhà nào có điều kiện thì mổ lợn cúng tế, còn những gia đình khó khăn chỉ cần 2 con gà để bày 2 mâm cúng. Mâm ở gian trong cúng báo cáo tổ tiên, ma nhà do thầy cúng là nam giới hay còn gọi là ông mo đảm nhiệm. Mâm còn lại do bà mo đảm nhận được cúng ở gian là nơi ngủ của hai mẹ con cháu bé. Sau khi làm xong thủ tục cúng hồn, bà mo bắt đầu tiến hành làm lễ cúng ở gian có bàn thờ cúng tổ tiên chủ nhà để cúng treo hồn và buộc hồn cho cháu bé với ý nghĩa mời tổ tiên chủ nhà về chứng kiến, chấp nhận cho cháu bé chính thức trở thành một thành viên mới trong gia đình và phù hộ cho các thành viên trong gia đình mạnh khỏe, làm ăn phát đạt, mùa màng bội thu và phù hộ cho cháu bé khỏe mạnh, mau lớn. Sau đó, cháu bé được buộc sợi chỉ đen vào cổ, vào hai tay của mình để giữ hồn vía không bao giờ lìa xa thân thể. Khi đó, ông bà ngoại cũng bắt đầu treo nôi vừa mới đan xong. Bà mo cúng nôi cho cháu bé được ngủ ngon. Tiếp theo, bà nội đặt cháu bé vào nôi ru cháu ngủ. Một nghi lễ rất quan trọng trong dịp này là thủ tục tục cúng vía vú. Khi đó người mẹ sẽ để con cho nằm bên cạnh và bà mo sẽ tiến hành cúng. Nghi lễ cúng vía vú gồm có: nắm xôi, quả trứng gà luộc đã bóc vỏ và chén rượu. Bà mo cúng cầu cho bầu sữa của người mẹ nhiều sữa như như cây sung mà không bị tắc. Còn trứng gà tượng trưng cho sự sinh sôi nảy nở và viên mãn, xôi là thành quả lao động vất vả mới có của con người. Lễ cúng đặt tên của người Thái ngoài việc có ý nghĩa truyền thống của dân tộc thì còn mang thêm một ý nghĩa khác đó chính là thủ tục chứng sinh cho đứa trẻ khi mới chào đời, trên cơ sở đó chính quyền xã sẽ làm giấy khai sinh cho cháu. Đặt tên cho trẻ mới ra đời trong lễ cúng vía đầu tiên là nét văn hóa mang đậm bản sắc của người Thái, ngoài góp phần giữ gìn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc còn mang nhiều ý nghĩa nhân văn sâu sắc, nhắc nhở  đời con đời cháu sau này của mình  luôn nhớ về cội nguồn, nhớ về truyền thống tốt đẹp của cha ông. Thông qua nghi lễ này đã thể hiện được những mong muốn, ước vọng đơn sơ trong tư duy của người Thái, tôn lên được những bản sắc văn hóa riêng để phát huy giá trị và lưu nền văn hóa độc đáo trong kho tàng di sản văn hóa của địa phương.