Yên Bái là tỉnh miền núi, nằm giữa vùng Tây Bắc - Đông Bắc và Trung du Bắc bộ. Phía Bắc giáp tỉnh Lào Cai, phía Nam giáp tỉnh Phú Thọ, phía Đông giáp 2 tỉnh Hà Giang, Tuyên Quang, phía Tây giáp tỉnh Sơn La. Yên Bái là tỉnh miền núi nằm giữa vùng Tây Bắc - Đông Bắc và Trung du Bắc Bộ. Yên Bái có 9 đơn vị hành chính cấp huyện (1 thành phố, 1 thị xã và 7 huyện) với 180 xã, phường, thị trấn; trong đó có 72 xã và 790 thôn bản đặc biệt khó khăn; 2 huyện nghèo theo Quyết định 30 a của Chính phủ là Trạm Tấu, Mù Cang Chải. Toàn tỉnh có trên 30 dân tộc thiểu số cùng sinh sống, chiếm 53,7% dân số toàn tỉnh; trong đó dân tộc Tày chiếm 18,2%, dân tộc Dao chiếm 11,6%, dân tộc Mông chiếm 11,21%, dân tộc Thái chiếm 7,1%, còn lại là các dân tộc khác. Các dân tộc thiểu số có trình độ dân trí không đồng đều, sinh sống ở vùng địa hình chia cắt, phức tạp, đất đai khô cằn, nhiều đồi dốc, núi đá, khí hậu khắc nghiệt, thường xuyên xẩy ra thiên tai, sản xuất nông nghiệp gặp nhiều khó khăn…
Nhận thức rõ tầm quan trọng của trí thức dân tộc thiểu số là nguồn nhân lực tinh hoa, đóng vai trò quyết định đến năng suất và chất lượng của nền sản xuất vật chất - nhất là trong nền kinh tế tri thức, và liên quan đến sự phát triển toàn diện, bền vững của địa phương; trong những năm qua thực hiện chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, tỉnh Yên Bái đã rất chú trọng quan tâm xây dựng đội ngũ trí thức nói chung và trí thức dân tộc thiểu số. Đội ngũ cán bộ trong hệ thống chính trị được tăng cường cả về số lượng và chất lượng, từng bước đáp ứng yêu cầu sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước và thực hiện nhiệm vụ chính trị của tỉnh.
Cán bộ, công chức, viên chức của tỉnh Yên Bái hiện có 25.433 người, trong đó cán bộ, công chức, viên chức người dân tộc thiểu số là 7.200 người, chiếm tỷ lệ 28,3%, trong đó: công chức, viên chức người dân tộc thiểu số đạt chuẩn ngạch và vị trí việc làm ở cấp tỉnh 1.749/8.615 người, chiếm tỷ lệ 20,3%; ở cấp huyện, thị xã, thành phố 3.085/13.171 người, chiếm tỷ lệ 23,4%; cấp xã, phường, thị trấn 1.670/3.647 người, chiếm tỷ lệ 45,8%.
Trong những năm qua, Tỉnh uỷ, Hội đồng nhân dân tỉnh, Uỷ ban nhân dân tỉnh đã ban hành và thực hiện nhiều nghị quyết, chính sách quan trọng về đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ mọi mặt cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức và thu hút cán bộ, sinh viên có trình độ chuyên môn về công tác tại tỉnh và đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ cho đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức.
Cụ thể một số nghị quyết, đề án như sau: Nghị quyết số 04-NQ/TU ngày 12/9/2006 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy về chính sách thu hút, khuyến khích phát triển đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, cán bộ quản lý và đào tạo cán bộ dân tộc thiểu số tỉnh Yên Bái; Nghị quyết số 25/2011/NQ-TU ngày 22/12/2011 của Ban chấp hành Đảng bộ tỉnh Yên Bái về phát triển nguồn nhân lực phục vụ công nghiệp hóa, hiện đại hóa tỉnh Yên Bái giai đoạn 2011-2020; Đề án số 08-ĐA/TU của Tỉnh ủy Yên Bái về đào tạo cán bộ trẻ có trình độ sau đại học giai đoạn 2012-2015, định hướng đến năm 2020; Đề án số 11-ĐA/TU ngày 19/6/2013 của Tỉnh ủy Yên Bái về đào tạo cán bộ chủ chốt và dự nguồn cán bộ chủ chốt xã, phường, thị trấn tỉnh Yên Bái giai đoạn 2012 - 2020; Nghị quyết số 03/2007/NQ-HĐND ngày 13/7/2007 của HĐND tinh về chính sách chính sách thu hút, khuyến khích phát triển đội ngũ cán bộ khoa học kỹ thuật, cán bộ quản lý và đào tạo cán bộ dân tộc thiểu số tỉnh Yên Bái; Nghị quyết số 06/2009/NQ-HĐND ngày 17/7/2009 của HĐND tỉnh Yên Bái về việc phê duyệt Đề án chính sách phát triển nguồn nhân lực y tế trên địa bàn tỉnh Yên Bái, giai đoạn 2009 -2015...
Các sở, ban, ngành và các huyện, thị xã, thành phố cũng đã quan tâm đầu tư, tạo điều kiện thuận lợi để phát triển đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức về chất lượng, số lượng và đồng bộ về cơ cấu góp phần đáp ứng yêu cầu của sự nghiệp CNH, HĐH đất nước và thực hiện nhiệm vụ chính trị của tỉnh. Trong 06 năm thực hiện Nghị quyết đã thu hút và khuyết khích đào tạo được tổng số 869 lượt người với tổng kinh phí thực hiện gần 8 tỷ đồng. Trong đó khuyến khích đào tạo 224 lượt cán bộ người dân tộc thiểu số (cấp tỉnh 10, cấp huyện 44, cấp xã 170) với kinh phí thực hiện gần 1 tỷ đồng.
Thực hiện dự án thí điểm về tuyển chọn trí thức trẻ ưu tú có trình độ đại học tăng cường về làm Phó Chủ tịch Uỷ ban nhân dân xã thuộc 62 huyện nghèo của cả nước, tỉnh Yên Bái đã đưa 20 đội viên dự án về làm các Phó Chủ tịch UBND các xã thuộc huyện Mù Cang Chải và huyện Trạm Tấu, trong đó 10 Phó Chủ tịch UBND xã phụ trách khối Văn hoá - xã hội, 6 Phó Chủ tịch UBND xã phụ trách lĩnh vực Nông, lâm nghiệp, 4 Phó Chủ tịch UBND.
Công tác đào tạo học sinh, sinh viên là người dân tộc thiểu số cũng được Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh đặc biệt quan tâm, tập trung các giải pháp nâng cao chất lượng giáo dục ở vùng dân tộc thiểu số, miền núi, nâng cao chất lượng giáo dục trẻ em, học sinh dân tộc thiểu số ở các cấp học. Thực hiện Nghị định số 134/2006/NĐ-CP của Chính phủ về quy định chế độ cử tuyển vào các cơ sở giáo dục trình độ đại học, cao đẳng, trung cấp thuộc hệ thống giáo dục quốc dân, từ năm học 2000 - 2001 đến năm học 2013 - 2014 toàn tỉnh đã xét cử tuyển 627 chỉ tiêu học sinh là người dân tộc thiểu số tại các xã đặc biệt khó khăn vào học các trường Đại học, Cao đẳng, Trung học chuyên nghiệp. Từ năm 2009 đến tháng 6 năm 2014 tổng số học sinh, sinh viên cử tuyển đã tốt nghiệp là 209 (trong đó đại học 119, cao đẳng 59, trung học chuyên nghiệp 31, tại 28 trường Đại học, cao đằng và trung học chuyên nghiệp trên cả nước). 130 học sinh, sinh viên đã được phân công công tác. Hiện có 189 học sinh, sinh viên đang học tại các trường.
Tỉnh Yên Bái đặc biệt quan tâm và có chính sách riêng của tỉnh về phát triển quy mô, mạng lưới và nâng cao chất lượng Giáo dục - Đào tạo trong các trường Phổ thông dân tộc Nội trú, Phổ thông dân tộc Bán trú. Năm học 2013 - 2014, toàn tỉnh có 43 trường Phổ thông dân tộc Bán trú, trong đó 12 trường Tiểu học, 16 trường THCS, 15 trường TH&THCS. 100% học sinh tại các trường Dân tộc nội trú được hưởng đầy đủ các chính sách hỗ trợ của Đảng và Nhà nước quy định. 55 trường có học sinh bán trú với tổng số 12.489 học sinh bán trú; 75% học sinh bán trú được ăn, ở trong trường.
Tuy nhiên, so với tình hình thực tế và yêu cầu nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội của tỉnh trong thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hoá, hiện đại hoá thì đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức của tỉnh còn nhiều bất cập về cơ cấu, về chuyên môn, nghiệp vụ, năng lực thực tiễn và sáng tạo. Đội ngũ công chức, viên chức toàn tỉnh có trình độ đào tạo ở mức thấp, đến năm 2013 tỷ lệ có trình độ sau đại học: 1,63%; đại học 40,57%; cao đẳng 21,22%; trung cấp 31,38%; còn lại 3,38%.
Số lượng, tỷ lệ, thành phần người dân tộc thiểu số trong cơ cấu cán bộ, công chức, viên chức chưa đạt chuẩn ngạch và vị trí việc làm cần đào tạo, bồi dưỡng: ở cấp tỉnh là 178/1.749 người, chiếm tỷ lệ 10,2%; cấp huyện, thị xã, thành phố 192/3.085 người, chiếm tỷ lệ 6,2%; cấp xã, phường, thị trấn 326/1.670, chiếm tỷ lệ 19,5%. Một số sinh viên người dân tộc thiểu số cử tuyển đã tốt nghiệp (từ 2009 - 2014) chưa được phân công công tác.
Nhằm tiếp tục tăng cường số lượng và chất lượng trí thức người dân tộc thiểu số tỉnh Yên Bái trong những năm tới, tỉnh Yên Bái tiếp tục tổ chức triển khai và thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đối với vùng dân tộc và miền núi nói chung và chính sách đối với đồng bào dân tộc thiểu số nói riêng, như Chương trình 135, chính sách hỗ trợ di dân định canh định cư, hỗ trợ đất sản xuất, nước sinh hoạt, chính sách hỗ trợ trực tiếp cho hộ dân tộc thiểu số nghèo, chính sách trợ cước, trợ giá, quản lý sử dụng báo, tạp chí cấp không thu tiền. Tranh thủ các nguồn lực từ Trung ương tỉnh tiếp tục xây dựng và hoàn thiện một số chính sách, đào tạo, bồi dưỡng, bố trí, quản lý và sử dụng cán bộ dân tộc thiểu số sau đào tạo. Thực hiện tốt công tác quy hoạch cán bộ, tạo nguồn cán bộ lãnh đạo quản lý các cấp là người dân tộc thiểu số. Khảo sát các mô hình lãnh đạo - quản lý, tổ chức gặp gỡ, trao đổi với những tấm gương trí thức tiêu biểu thuộc nhiều dân tộc khác nhau trong tỉnh và ngoài tỉnh. Cùng với đó đổi mới công tác đào tạo, bồi dưỡng và tăng cường trách nhiệm của các chủ thể liên quan đến phát triển trí thức người dân tộc thiểu số. Các cấp uỷ đảng, chính quyền tăng cường công tác lãnh đạo, chỉ đạo và thực hiện cụ thể hoá bằng các chương trình, kế hoạch công tác. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng chuyên môn, nghiệp vụ, chính trị cho đội ngũ cán bộ công chức, viên chức người cán bộ dân tộc thiểu số, trong đó uu tiên đào tạo chuyên môn thuộc lĩnh vực quản lý kinh tế, quản trị kinh doanh, tài chính, ngân hàng, tài nguyên, môi trường, khoa học công nghệ và luật. Tiếp tục có chính sách thu hút, khuyến khích phát triển đội ngũ cán bộ, công chức, viên chức tỉnh Yên Bái trong giai đoạn tới. Tiếp tục có chính sách quan tâm, hỗ trợ đối với hệ thống trường Dân tộc nội trú và các trường Dân tộc bán trú. Đối với các trường dân tộc nội trú mở rộng giao lưu giữa học sinh thiểu số với học sinh dân tộc đa số, đồng thời tăng cường tham quan thực tế, tạo điều kiện cho học sinh hiểu biết xã hội. Củng cố Liên hiệp các hội khoa học và kỹ thuật, tạo sự phối kết hợp trí thức thuộc các ngành nghề, các tổ chức khoa học và công nghệ, các tổ chức kinh tế...tạo ra năng lực tư vấn, phản biện và giám định, nhằm nâng cao tính ứng dụng sản phẩm nghiên cứu của trí thức ở vùng dân tộc miền núi nói chung và trí thức dân tộc thiểu số nói riêng. Tập trung nghiên cứu kết quả chuyển giao công nghệ để ứng dụng vào đời sống của đồng bào các dân tộc, đặc biệt là các lĩnh vực bảo quản và chế biến nông sản, tư vấn sản xuất và tiêu dùng, bao tiêu sản phẩm, hỗ trợ kỹ thuật...Định hướng giá trị và tạo động lực cho trí thức khoa học và công nghệ dân tộc thiểu số cả về lý tưởng, tình cảm, trí tuệ, tinh thần, kinh tế và vật chất./.
Nông Thị Kim Cúc - Ban Dân tộc tỉnh