Vùng lòng chảo Mường Lò, tỉnh Yên Bái không chỉ là địa danh có nhiều thắng cảnh - du lịch mà còn có nhiều sản vật khiến du khách chỉ thưởng thức một lần mà nhớ mãi hương vị. Mường Lò - Yên Bái không chỉ nổi tiếng là một vùng gạo trắng, nước trong, món cá Sỉnh độc đáo, đậm ngọt đến lạ lùng, vị cay cay nồng nồng đậm đà của thịt Trâu sấy hay Rêu suối mát lịm, thanh tao mà trong đó còn phải kể đến món đặc sản chế biến từ Dế mèn.

Vùng lòng chảo Mường Lò, tỉnh Yên Bái không chỉ là địa danh có nhiều thắng cảnh - du lịch mà còn có nhiều sản vật khiến du khách chỉ thưởng thức một lần mà nhớ mãi hương vị. Mường Lò - Yên Bái không chỉ nổi tiếng là một vùng gạo trắng, nước trong, món cá Sỉnh độc đáo, đậm ngọt đến lạ lùng, vị cay cay nồng nồng đậm đà của thịt Trâu sấy hay Rêu suối mát lịm, thanh tao mà trong đó còn phải kể đến món đặc sản chế biến từ Dế mèn.Tháng 7 âm lịch khi nhãn Mường Lò chín rộ, mùa bọ xít nhãn đã hết, người dân Mường Lò sẽ lại lục đục chuẩn bị đồ nghề đi bắt Dế mèn để chế biến thành các món ăn đặc sản nơi đây. Theo kinh nghiệm của người dân, lúc trời đất bước vào tháng mưa ngâu, cỏ non nhú lên mơn mởn thì càng nhiều những con Dế mập mạp, đen bóng và béo ngậy, món Dế mèn đã trở thành món chủ đạo trong các quán ăn địa phương. Với sự khéo léo, sáng tạo của con người, có đến hàng chục món ngon độc đáo được chế biến từ nguyên liệu Dế mèn. Ngoài món Dế chiên giòn truyền thống, còn có thể kể đến các món như: Dế rang muối ớt, Dế nướng, Dế chiên bột, Dế chiên bơ, gỏi Dế, Dế kho tiêu… hấp dẫn không kém. Đằng sau mỗi đĩa Dế mèn chiên vàng ruộm thơm ngon là một quá trình công phu từ việc bắt Dế, lựa chọn nguyên liệu, sơ chế và nấu nướng. Bắt Dế tuy không khó nhưng cần sự chăm chỉ. Người ta bắt Dế bằng nhiều cách và không mấy khó khăn như đào hang, đổ nước, tối đến trẻ em bắt Dế quanh các cột đèn cao áp tại các tuyến phố Nghĩa Lộ. Sách y học cổ truyền ghi: Dế có vị cay, mặn, tính ôn, có tác dụng lợi tiểu và chữa thủy thũng. Do đó, từ xa xưa nhiều người đã biết chế biến Dế thành nhiều món ngon độc đáo. Dế chiên giòn là món ăn phổ biến. Muốn có một món ăn ngon phụ thuộc rất nhiều vào chất lượng Dế. Vì vậy, công đoạn chọn Dế cần kỹ càng, không thể sơ sài. Dế được chọn chế biến món ăn là Dế còn sống, khỏe mạnh, đủ chân và càng. Tiếp đến thực hiện công đoạn sơ chế, dồn Dế lại cho vào nước với công thức hai nước sôi, một nước lạnh rồi cho thêm ít muối loãng, ngâm từ 3 - 5 phút. Cách làm này khiến Dế vừa nhanh chết lại sạch sẽ, an toàn khi chế biến. Trước tiên, đầu bếp dùng kéo cắt bỏ những cái chân có phần gai sắc nhọn, tiếp đó là rút phần ruột và bỏ túi hôi ở gáy, thao tác này làm phải khéo để Dế còn nguyên con. Tiếp đó, người ta rửa Dế bằng nước sôi hoặc nước măng chua. Sau đó, Dế được rửa lại bằng nước sôi hoặc ngâm nước măng chua để khử mùi, vớt ra cho ráo nước rồi mới làm món theo yêu cầu của khách. Tùy từng món Dế, đầu bếp sẽ ướp Dế với những nguyên liệu khác nhau. Nếu là món phổ biến như Dế mèn chiên giòn thì sẽ được ướp với nước mắm, gừng, tỏi, sả, tiêu, bột ngọt rồi đổ vào chảo mỡ nóng già. Khi chiên hạn chế đảo đi đảo lại vì sẽ làm gãy càng và thân Dế mà chỉ hất đều chảo. Dế sau khi chiên xong có màu vàng ruộm và mùi thơm đặc trưng của các loại gia vị hòa quyện vào nhau. Dế chín vớt ra đĩa, rắc lên trên một ít lá chanh thái chỉ trông rất hấp dẫn và dậy mùi. Món Dế chiên giòn càng ngon hơn, tròn vị hơn nhờ bát nước chấm. Nước chấm được pha từ tỏi, sả, ớt bằm nhỏ, bột ngọt, đường, nước mắm và tương ớt. Vị cay, chua, ngọt và hương thơm ấm từ sả, ớt khiến món ăn thêm thanh, bớt ngấy vì dầu mỡ. Thực khách cũng có thể rưới tương ớt hoặc nước măng chua để tăng vị đậm đà cho món ăn. Ăn phần đầu hay phần đùi thì giòn tan, phần bụng thì dai dai, bùi bùi. Người ta còn ăn Dế mèn chiên với cóc xanh, xoài xanh, dưa chuột, chanh… tạo cảm giác ngon miệng, đồng thời giảm độ béo ngậy. Dế mèn dùng để nhắm bia hay nhắm rượu đều tuyệt. Giờ đây, Dế chiên giòn là món nhậu yêu thích của nhiều người, không chỉ người dân bản địa mà còn có cả những thực khách dưới xuôi. Về miền Tây Yên Bái mùa ngâu, nếm giọt rượu nếp nồng nàn và thưởng thức món Dế mèn rán giòn rụm, tan nơi đầu lưỡi để ngậm ngùi và để nhớ: Bao giờ cho đến ngày xưa Để nghe tiếng võng đong đưa của bà Để dầm nắng dưới đầm hoa Rình con Dế cụ thò ra thụt vào… Cắn từng miếng Dế giòn tan và cảm nhận vị thơm, ngon ngọt, bùi béo có thể sẽ khiến thực khách quên khuấy luôn việc mình đã từng cảm thấy e ngại khi nghe tên món ăn này. Nếu có dịp về Yên Bái, du khách đừng quên ghé thăm Mường Lò, dừng chân thưởng thức món ngon Dế mèn thơm ngon, bổ dưỡng mang đậm sắc thái đồng bào dân tộc nơi đây.