Là một trong năm thành phần kinh tế của nền kinh tế nước nhà, khu vực kinh tế tập thể có vai trò hết sức quan trọng trong việc hỗ trợ kinh tế hộ (đối tượng chủ yếu ở khu vực nông thôn), hợp tác xã. Loại hình này nằm ngay trong nhân dân với tôn chỉ mục đích tương trợ thành viên phát triển sản xuất kinh doanh. Với vị trí hết sức đặc biệt như vậy, trong nhiều năm qua, đặc biệt năm 2014, tỉnh Yên Bái đã chú trọng việc triển khai Kết luận 56-KL/TW của Bộ Chính trị đẩy mạnh thực hiện Nghị quyết TW 5 khóa IX về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả kinh tế tập thể và thực thi Luật HTX 2012, nhờ đó kinh tế tập thể đã gặt hái được nhiều thành tích đáng phấn khởi, góp phần hoàn thành toàn diện các chỉ tiêu kinh tế xã hội của tỉnh.
Đóng góp nhiều cho ngân sách địa phương
Theo thống kê, toàn tỉnh hiện có trên 2500 tổ hợp tác và 330 Hợp tác xã (HTX) với trên 60 nghìn thành viên tham gia. Các tổ chức kinh tế này đã và đang hoạt động sản xuất, kinh doanh trên các lĩnh vực, như nông nghiệp, công nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, tín dụng, giao thông vận tải...Về cơ bản, các tổ chức này đều hoạt động tương đối ổn định, đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho xã viên. Các HTX cung cấp dịch vụ sản xuất nông lâm nghiệp đã đáp ứng cơ bản nhu cầu giống, phân bón, thuốc bảo vệ thực vật, làm đất, trồng rừng, chăn nuôi và khai thác thuỷ sản, đồng thời phối hợp với đội ngũ khuyến nông viên hướng dẫn lịch thời vụ, phòng trừ dịch bệnh hại mùa màng cho bà con nông dân. Lĩnh vực tạo việc làm chủ yếu tập trung vào khai thác khoáng sản, cát sỏi, vật liệu xây dựng, chế biến các sản phẩm nông lâm sản của nông dân. Những HTX này hoạt động tương đối tốt, thường xuyên mở rộng sản xuất, nâng công suất, đổi mới dây chuyền công nghệ, không ngừng chủ động tìm kiếm thị trường tiêu thụ sản phẩm. Nhiều HTX phát triển khá do khai thác tốt nguồn nguyên liệu tại chỗ như các HTX chế biến quế Văn Yên, đá Lục Yên, Mông Sơn, khai thác cát sỏi ở sông Hồng, sông Chảy. Các HTX vận tải đã vận động góp thêm vốn đầu tư thêm phương tiện để khai thác tuyến đường cao tốc Nội Bài - Lào Cai đưa vào sử dụng. Các hợp tác xã khai thác, chế biến khoáng sản đã chú trọng đầu tư phương tiện kỹ thuật để hạn chế lãng phí tài nguyên.
Có thể nói, trong thời gian qua, các HTX trên địa bàn tỉnh đã phát triển đa dạng ở nhiều lĩnh vực khác nhau, luôn khẳng định được vai trò, vị trí của mình, đóng góp quan trọng vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương. Các HTX đã tổ chức được các dịch vụ kinh tế hộ xã viên, tổ chức tập trung sản xuất tạo ra các sản phẩm phục vụ nhu cầu đời sống xã hội, liên kết hợp tác giữa những người lao động và các đơn vị kinh tế. Tổng doanh thu của các HTX năm 2014 đạt trên 1 nghìn tỷ đồng, nộp ngân sách nhà nước trên 25 tỷ đồng, tạo việc làm thường xuyên cho gần 7 nghìn lao động với mức thu nhập bình quân từ 2,2-2,5 triệu đồng/người./tháng.
Tăng thu nhập, giải quyết việc làm tại chỗ
Ông Đỗ Nhân Đạo - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Kinh tế tập thể tỉnh, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Yên Bái nhận định: "Yên Bái là một tỉnh miền núi, chủ yếu người dân sinh sống bằng nghề nông. Do đó, các HTX nông nghiệp đóng vai trò quan trọng trong việc tiếp thu, hướng dẫn, chuyển giao tiến bộ khoa học - kỹ thuật vào sản xuất, chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi, tiến hành quy hoạch lại sản xuất, bao tiêu sản phẩm cho bà con nông dân, duy trì một nền sản xuất ổn định. Hơn nữa, phát triển các tổ hợp tác, các HTX sẽ tận dụng được các điều kiện, nguồn lực sẵn có của địa phương, tạo việc làm tại chỗ cho người lao động, đặc biệt là lao động nông thôn. Thúc đẩy quá trình xây dựng nông thôn mới tại địa phương. "
Được thành lập năm 2008, HTX dịch vụ tổng hợp Thắng Lợi (Châu Quế Hạ, Văn Yên) ban đầu chỉ 7 thành viên, vốn điều lệ là 1,050 tỷ đồng với ngành nghề kinh doanh chủ yếu là thu mua nông sản cho bà con nông dân trong khu vực thượng huyện Văn Yên, đến nay, HTX đã phát triển và mở rộng thêm ngành nghề kinh doanh đầu tư phân bón, thi công các công trình giao thông thuỷ lợi với số thành viên lên tới 30 thành viên, vốn điều lệ trên 14 tỷ đồng. Hằng năm, HTX tạo việc làm cho hàng trăm lao động tại địa phương, thu nhập bình quân 5 triệu đồng/người/tháng. Ông Nguyễn Hữu Ký - Giám đốc HTX Dịch vụ Tổng hợp Thắng Lợi cho biết: "HTX luôn xác định tạo việc làm, nâng cao mức sống cho người lao động là mục tiêu hàng đầu, do đó, HTX sẽ không ngừng đổi mới công nghệ, mở rộng sản xuất kinh doanh đầu tư thêm máy móc, phương tiện vận tải, khai thác các dự án, công trình trong tỉnh, duy trì việc tận thu mua hết nông sản cho bà con trong vùng. Tạo công ăn việc làm thường xuyên cho người lao động."
Khác với HTX dịch vụ tổng hợp Thắng Lợi, HTX sản xuất chế biến chè Hương Lý (Tổ 14a, thị trấn Yên Bình) lại chuyên sâu vào kinh doanh sản xuất, chế biến chè. Ông Lương Ngọc Chiểu - Giám đốc HTX chè Hương Lý cho biết: "HTX luôn chú trọng đến chất lượng và uy tín của sản phẩm. do đó, HTX đã mạnh dạn đầu tư, cải tiến, nâng cấp hệ thống lưới điện, mở rộng mở rộng hệ thống nhà xưởng, nâng cấp dây chuyền và công suất sản xuất chè đen. Đồng thời, học hỏi và tăng cường năng lực, công nghệ chế biến chè các loại, nhằm đáp ứng nhu cầu thị trường chè trong, ngoài tỉnh. Đến nay Hợp tác xã có 3 xưởng chế biến chè đen và chè xanh, diện tích mỗi nhà xưởng là 750m2. Tổng diện tích 3 xưởng là 1500m2, thiết bị máy móc do Trung Quốc và Việt Nam sản xuất, công suất đạt 400 tấn chè khô mỗi năm.”
Từ khi có HTX Chế biến chè Hương Lý, người trồng chè ở các xã Đại Đồng, Phú Thịnh, Tân Thịnh, Văn Lãng... yên tâm sản xuất và cung ứng nguyên liệu cho HTX. Giá thu mua ổn định từ 3.500-4.000 đồng/1kg chè tươi, tránh được tình trạng bị tư thương ép giá. HTX sản xuất chế biến chè Hương Lý tạo công ăn việc làm và thu nhập ổn định cho 30 xã viên và nhiều lao động theo thời vụ với mức thu nhập ổn định bình quân cả năm từ 2,5 đến 3 triệu đồng/người/tháng.
Hợp tác cùng phát triển
Tuy nhiên, phải nhìn nhận thức tế rằng, dù có những bước phát triển đáng ghi nhận nhưng các HTX trong tỉnh vẫn còn một số hạn chế cần tiếp tục được khắc phục như: nguồn hỗ trợ còn ít; công tác đào tạo, bồi dưỡng nguồn nhân lực còn hạn chế, các hoạt động tư vấn, hỗ trợ chưa được đồng đều và thường xuyên, một số HTX còn thụ động trong việc tìm ra cách làm ăn mới, chỉ dừng lại ở vài khâu dịch vụ nên hiệu quả kinh tế chưa cao, chưa thu hút được người dân, nhiều HTX không chịu đầu tư trang thiết bị, công nghệ sản xuất lạc hậu nên chất lượng sản phẩm đầu ra không cao, do đó, chưa tạo được chỗ đứng vững chắc trên thị trường.
Để khắc phục những hạn chế trên, thời gian tới các cấp ủy Ðảng, chính quyền và các ngành cần tăng cường công tác tuyên truyền và cụ thể hóa các chủ trương chính sách của Ðảng và Nhà nước về kinh tế tập thể vào chương trình công tác. Các HTX cần chủ động, sáng tạo, phát huy tính tự chủ để tổ chức tốt các hoạt động sản xuất, kinh doanh cùng với các thành phần kinh tế khác góp phần tích cực vào quá trình phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh. Phấn đấu năm 2015 thành lập mới từ 20 HTX và tổ hợp tác trở lên, 80% các HTX được chuyển đổi theo luật HTX 2012.
Với vai trò là cơ quan thường trực Ban Chỉ đạo Kinh tế tập thể tỉnh, Liên minh HTX tỉnh đã đề ra một số giải pháp trọng tâm nhằm thúc đẩy kinh tế tập thể phát triển. Bên cạnh một số giải pháp về đào tạo bồi dưỡng nguồn nhân lực HTX, về xây dựng, tổng kết nhân rộng các mô hình “HTX kiểu mẫu”, Liên minh còn đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nhằm làm thay đổi nhận thức về HTX đối với cán bộ Liên minh, từng HTX, thành viên HTX phải hiểu được ưu thế bản chất giá trị HTX, đến mức tự nguyện tham gia góp vốn và đồng lòng xây dựng phát triển HTX kiểu mới.
Ông Đỗ Nhân Đạo - Phó Trưởng Ban Chỉ đạo Kinh tế tập thể tỉnh, Chủ tịch Liên minh HTX tỉnh Yên Bái cho biết: "Hiện nay Liên minh HTX tỉnh Yên Bái có trên 90 thành viên là các công ty cổ phần, công ty TNHH, tổ chức hội nghề nghiệp hoạt động trên nhiều lĩnh vực khác nhau. Thông qua các hoạt động trong tổ chức liên minh HTX, các doanh nghiệp và các HTX có cơ hội tìm hiểu về nhu cầu, về thế mạnh của nhau nên có thể thực hiện liên kết, hợp tác để khai thác, phát huy các thế mạnh của nhau. Ví dụ, các HTX chế biến chè có lợi thế về vùng nguyên liệu, thành viên HTX vừa có vùng nguyên nguyên liệu, vừa là công nhân nhà máy nên chất lượng nguyên liệu chè búp tươi đảm bảo hơn thị trường của các doanh nghiệp. Bên cạnh đó, các doanh nghiệp có lợi thế về công nghệ, về đội ngũ công nhân lành nghề, về trình độ quản lý. Các HTX đã thực hiện khâu sơ chế và bán sản phẩm cho các doanh nghiệp để các doanh nghiệp thực hiện khâu hoàn thành phẩm và tiêu thụ. Chẳng hạn như địa bàn Trấn Yên thực hiện chương trình phát triển vùng măng tre Bát Độ, nguyên liệu măng tươi rất dồi dào. Công ty Cổ phần Yên Thành đã ký hợp bao tiêu toàn bộ sản phẩm do HTX Kiên Thành thu mua của dân. HTX Công Tâm và HTX 6/12 Đào Thịnh đã hợp tác cùng doanh nghiệp An Thịnh Cường Phát đầu tư dây chuyền chế biến tinh dầu quế tiêu thụ sản phẩm lá và cành quế tận thu của nông dân trong vùng. Và nhiều các hoạt động liên kết chuyển giao kỹ thuật trong tiêu thụ sản phẩm...Thông qua các hoạt động hợp tác đã giúp các doanh nghiệp và các HTX giảm được chi phí đầu tư, chủ động được nguyên liệu, mở rộng thị trường tiêu thụ sản phẩm. Đây là hướng đi đang được Liên minh HTX tỉnh xác định là hướng chủ đạo trong hoạt động hỗ trợ đầu tư và xúc tiến thương mại năm 2015 và giai đoạn tiếp theo."
Hiền Trang