Yên Bái trong cuộc kháng chiến chống Mỹ, cứu nước là địa bàn trọng yếu trên
tuyến đường giao thông huyết mạch vận chuyển lương thực, thực phẩm, vũ khí,
khí tài từ nước ngoài viện trợ vào Việt Nam qua tuyến đường sắt Vân Nam – Lào
Cai – Yên Bái – Hà Nội.
Trong suốt gần 21 năm, đặc biệt là trong hai cuộc chiến tranh phá hoại, Yên
Bái trở thành trọng điểm đánh phá khốc liệt của đế quốc Mỹ hòng cắt đứt con
đường chi viện cho tiền tuyến lớn miền Nam.
Quán triệt đường lối, chủ trương của Đảng, Đảng bộ, chính quyền, quân và
dân Yên Bái gắn chặt nhiệm vụ xây dựng
chủ nghĩa xã hội với nhiệm vụ cách mạng dân tộc dân chủ; kết hợp nhiệm vụ xây
dựng với nhiệm vụ bảo vệ vững chắc hậu phương. Mặc dù chiến tranh gây nhiều tổn
thất to lớn, tác động tới toàn bộ đời sống kinh tế, chính trị, văn hóa xã hội,
cuộc sống người dân bị xáo trộn, nhiều thiếu thốn, trước yêu cầu của chiến
trường ngày càng cao, trong gian khó, quân và dân Yên Bái luôn giữ vững niềm
tin chiến thắng, phát huy cao độ chủ nghĩa anh hùng cách mạng, tỏ rõ sức mạnh,
vai trò của hậu phương chiến lược trong sự nghiệp cách mạng chung của toàn dân
tộc.
Ngay từ đầu cuộc kháng chiến, vị trí vai trò của hậu phương
Yên Bái nói riêng và miền Bắc nói chung được xác định là
căn cứ địạ cách mạng, là hậu phương vững chắc cho cách mạng cả nước.
Sau ngày quê hương được hoàn toàn giải phóng, quân
và dân Yên Bái phải dồn sức khắc
phục hậu quả của chiến tranh, khôi phục và phát triển kinh tế, sẵn
sàng chiến đấu chống lại cuộc chiến tranh phá hoại của đế quốc Mĩ. Nhân dân Yên Bái dấy lên phong trào thi đua xây dựng hậu phương vững mạnh
trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, an ninh, quốc phòng.
Hướng về miền Nam thân
yêu, hưởng ứng cuộc vận động kết nghĩa của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, Yên
Bái tổ chức kết nghĩa với Ninh Thuận
bằng tất cả tình cảm của mình. Phong trào thi đua "mỗi người làm việc bằng
hai vì miền Nam
ruột thịt" được phát động mạnh mẽ.
Với âm mưu thâm độc,
hòng phá hoại miền Bắc XHCN, đế quốc Mỹ và bè lũ tay sai ở miền Nam đã tung
nhiều toán gián điệp biệt kích ra miền Bắc trong đó có Yên Bái. Do nắm vững chủ
trương và đánh giá đúng tình hình với sự cảnh giác cao độ của nhân dân cùng sự
phối kết hợp giữa các lực lượng an ninh và quân đội đã bắt toàn bộ các toán
biệt kích xuống các xã Phong Dụ, Đại Sơn (Văn Yên), đặc biệt là vụ bắt gọn toán
biệt kích gián điệp nhảy dù xuống thôn Đồng Song xã Kiên Thành, huyện Trấn Yên với
nhiều truyền đơn, điện đài, quân trang, quân dụng. Những chiến công trên, đã
làm thất bại hoàn toàn âm mưu xâm nhập của đế quốc Mỹ hòng phá hoại công cuộc
xây dựng chủ nghĩa xã hội của nhân dân các dân tộc ở địa phương góp phần tăng
cường khả năng quốc phòng trong tình hình mới, củng cố vững chắc hậu phương xã
hội chủ nghĩa.
Khi đế quốc Mỹ mở rộng phạm vi chiến tranh ra
miền Bắc, với vị trí đặc biệt của tuyến đường huyết mạch vận chuyển lương thực,
thực phẩm, vũ khí, khí tài từ nước ngoài viện trợ vào Việt Nam; các thiết bị,
máy móc xây dựng nhà máy thuỷ điện Thác Bà qua ga Yên Bái vì vậy Yên Bái là một
trong những mục tiêu huỷ diệt cho nên chúng đánh đi đánh lại nhiều lần gây cho
ta nhiều thiệt hại về người và của cải vật chất.
Sân bay Yên Bái, mục
tiêu quân sự quan trọng nhằm khống chế hoạt động của không quân Mỹ ở vùng Tây
bắc được xây dựng. Thực hiện nhiệm vụ này, gần 1.000 hộ dân Yên Bái phải di
chuyển, giải phóng mặt bằng với diện tích trên 1.000ha. Sân bay Yên Bái là một
trong 3 sân bay quân sự chiến lược của miền Bắc. Tại đây, năm 1972, phi công Phạm
Tuân (sau này 2 lần được phong danh hiệu Anh hùng quân đội) đã cất cánh MIC.21
bắn rơi pháo đài bay B.52 của đế quốc Mỹ, khẳng định sức mạnh quân sự Việt Nam.
Hoà chung với khí thế thi đua của cả nước, lực
lượng thanh niên hăng hái hưởng ứng phong trào "ba sẵn sàng". Trong
nông nghiệp, thanh niên mở chiến dịch Nguyễn Văn Trỗi giành danh hiệu
"dũng sĩ 5 tấn". Trong công nghiệp, đã phát huy nhiều sáng kiến cải
tạo kỹ thuật sản xuất. Trong chiến đấu và phục vụ chiến đấu, đoàn viên, thanh
niên là lực lượng chủ yếu tham gia dân quân tự vệ. Với tinh thần hăng hái của
thanh niên, đã thành lập được 129 đội thanh niên xung phong chống Mỹ cứu nước,
huy động hàng ngàn đoàn viên nhập ngũ.
Phong trào "Ba đảm
đang" đã cuốn hút đông đảo chị em trong tỉnh tham gia tích cực phục vụ chiến đấu, đẩy mạnh sản
xuất Lực lượng phụ nữ làm nòng cốt trong
việc thực hiện chính sách hậu phương quân đội, lo toan việc nước, đảm đang việc
nhà, nuôi dạy con cái, động viên chồng con yên tâm chiến đấu. Đại hội “phụ nữ
ba đảm đang của tỉnh đã tuyên dương hàng ngàn chị em đạt danh hiệu "Ba đảm
đang" và "Chiến sĩ quyết thắng".
Phát huy tinh thần
"tuổi cao ý chí càng cao", Mặt trận Tổ quốc Yên Bái, đã thu hút hàng
vạn hội viên trong đó có hơn 1 ngàn cụ
tham gia "bạch đầu quân". Trong phong trào thi đua "ba
giỏi", các cụ phụ lão đã góp phần đắc lực vào việc vận động con cháu xây
dựng hợp tác xã, lao động sản xuất, làm tròn nghĩa vụ quân sự, xây dựng nếp
sống văn hoá mới, vận động nhân dân lập "hũ gạo chống Mỹ".
Các em thiếu niên Yên Bái
tổ chức các phong trào thi đua sôi nổi như "nghìn việc tốt",
"em yêu quý anh bộ đội", "căm thù giặc Mỹ xâm lược". Phong trào "trâu là bạn quý, Mỹ là kẻ
thù" của thiếu nhi xã Đại Phác (Văn Yên) được Bác Hồ gửi thư khen.
Trong khói lửa của cuộc
chiến tranh ác liệt, nhân dân các dân tộc Yên Bái vẫn bám ruộng đồng, nhà máy,
trường học để duy trì sản xuất, công tác và học tập, đảm bảo ổn định cuộc sống
và tăng cường khả năng quốc phòng. Trong sản xuất nông nghiệp, mỗi xã viên thực
sự là một chiến sỹ vững " tay cày, tay súng".
Nhằm đáp ứng nhu cầu của
chiến trường, Yên Bái đã khẩn trương xây dựng lực lượng, thành lập 4 tiểu đoàn mang tên Yên Ninh với quân số gần 3.000 cán bộ,
chiến sỹ, xẻ dọc Trường Sơn đi chiến đấu. Công tác huy động dân quân hoả tuyến
được xúc tiến mạnh mẽ, huy động hàng ngàn thanh niên xung phong và dân công hoả
tuyến phục vụ cho chiến trường B, C.
Với tinh thần “thóc không
thiếu một cân, quân không thiếu một người” Đảng bộ, quân dân tỉnh Yên Bái đã
huy động cao độ sức người, sức của cho chiến trường miền Nam, đóng góp 29 vạn tấn
lương thực, 15 vạn tấn thực phẩm, gần 25.000 người nhập ngũ làm tròn vai trò,
nghĩa vụ là hậu phương lớn với tiền tuyến lớn góp phần cùng toàn Đảng, toàn dân,
toàn quân hoàn thành nhiệm vụ trọng đại là giải phóng miền Nam, thống nhất đất
nước.