Theo phong tục, cứ vào tháng 8 âm lịch hàng năm, trước khi bước vào chính vụ thu hoạch lúa chín, đồng bào dân tộc Thái xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái, lại rộn ràng tổ chức lễ “Mừng cơm mới”. Đây còn là dịp để bà con người Thái bày tỏ lòng biết ơn hạt thóc của của trời đất ban cho, đồng thời dâng cúng trời, thần đất, thần nước, thần núi, thần mưa, thần sấm, thần mùa màng... để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, bà con trong bản khỏe mạnh, sung túc, vui vẻ chan hòa với nhau.

Theo phong tục, cứ vào tháng 8 âm lịch hàng năm, trước khi bước vào chính vụ thu hoạch lúa chín, đồng bào dân tộc Thái xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái, lại rộn ràng tổ chức lễ “Mừng cơm mới”. Đây còn là dịp để bà con người Thái bày tỏ lòng biết ơn hạt thóc của của trời đất ban cho, đồng thời dâng cúng trời, thần đất, thần nước, thần núi, thần mưa, thần sấm, thần mùa màng... để cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng tốt tươi, bà con trong bản khỏe mạnh, sung túc, vui vẻ chan hòa với nhau. 1. Nguồn gốc lễ hội Xã Tú Lệ nằm ngay sát đèo Khau Phạ, một trong tứ đại đỉnh đèo hùng vĩ được thiên nhiên ưu ái ban tặng cho vẻ đẹp thuần khiết, khí hậu trong lành, mát mẻ quanh năm, khiến cỏ cây hoa lá tốt tươi, tràn đầy nhựa sống. Bởi vậy, nơi đây nổi tiếng với nếp Tan "Khẩu tan chạu" - một loại cây lương thực quý mà chỉ ở Tú Lệ mới trồng được (hiện đã được Cục sở hữu trí tuệ cấp giấy chứng nhận đăng ký nhãn hiệu số - năm 2006). Để thể hiện lòng biết ơn tổ tiên, trời đất đã phù hộ cho gia đình được mùa màng bội thu, cuộc sống sung túc, đầy đủ. Hàng năm, bà con bản trên, bản dưới xã Tú Lệ, nhà nào cũng tổ chức lễ “Mừng cơm mới” với ý nghĩa tâm linh. Mỗi gia đình, dù giàu hay nghèo đều có mâm cỗ dâng lên tổ tiên bao gồm cốm và cơm mới làm từ những bông lúa chín đầu tiên, cùng những sản vật khác như gà, vịt, cá, ong rừng... Cùng với ý nghĩa tâm linh đó còn nhằm quảng bá nét văn hóa, ẩm thực, thu hút du khách thập phương tới thăm quan, du lịch địa phương. 2. Thời gian tổ chức lễ hội  Lễ “Mừng cơm mới” được tổ chức vào tháng 8 âm lịch hàng năm. 3. Địa điểm tổ chức Lễ hội  Xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn, tỉnh Yên Bái. 4.  Phần lễ hội Lễ hội được tổ chức gồm phần nghi lễ và phần hội. Phần nghi lễ, thầy cúng đã phần nào tái hiện lại nghi thức cầu cúng cơm mới của đồng bào dân tộc Thái. Theo quan niệm lâu đời, để có một mùa màng bội thu thì sự phù hộ của các vị thần linh cai quản ruộng đồng là rất quan trọng, nên mỗi độ thóc, lúa ngoài đồng chín rộ, bà con lại chuẩn bị mâm cỗ với đầy đủ các sản vật đặc trưng như thịt, cá, măng rừng, đặc biệt là không thể thiếu một bát cốm mới thơm nồng để dâng lên thần lúa, mong muốn bày tỏ lòng biết ơn với các vị thần linh, tổ tiên, trời đất. Tiếp đó là phần hội diễn ra với các phần thi làm cốm thơm, dẻo ngon, màu sắc đẹp và gói cốm với sự tham gia của các đội thi đến từ các thôn bản của xã Tú Lệ, tái hiện lại các công đoạn làm cốm, từ khâu chọn lúa, rang thóc đến giã cốm, dưới bàn tay khéo léo của các cô gái, cùng nhịp chân đều đặn lúc giã cốm đã thu hút được sự theo dõi của du khách thập phương khi tới tham dự lễ hội. Các trò chơi dân gian như kéo co, tó mác lẹ,… được tổ chức thu hút sự tham gia của đông đảo nhân dân, qua đó thắt chặt thêm tình đoàn kết giữa các dân tộc. Lễ hội “Mừng cơm mới” xã Tú Lệ, huyện Văn Chấn nhằm tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào dân tộc Thái qua trang phục, ẩm thực, cũng như nét văn hóa trong đời sống tâm linh của người dân nơi đây. Đồng thời để gìn giữ, truyền lại phong tục tập quán, nét văn hóa của lễ hội từ đời này sang đời khác, cùng với địa phương xây dựng đời sống văn hóa, mở rộng vùng chuyên canh nếp Tan Tú Lệ, nâng cao đời sống kinh tế cho người dân ngày một ấm no, hạnh phúc. 5. Thông tin liên hệ - Liên hệ đơn vị tổ chức lễ hội: UBND huyện Văn Chấn; Điện thoại: 0216.3874.047. - Liên hệ Công ty Lữ hành: Công ty Cổ phần Du lịch Quốc tế Yên Bái - Điện thoại: 02163.893.985; Giám đốc Công Ty: Ông Đặng Minh Khôi - điện thoại: 0919.855.220 -  0976.079.266. - Cơ sở Lưu trú : + Nhà nghỉ Xóm Vắng: Địa chỉ: Xã Tú Lệ, Văn Chấn, Yên Bái; Điện thoại: 0216 3897 205 - 0918 177 325 - 0982 385 440; + Khách sạn Kiều Nga: Địa chỉ: Cửa Nhì, Văn Chấn, Yên Bái; Điện thoại: 0216 3877 889 - 037 404 9668; + Khách sạn Suối Giàng: Địa chỉ: Xã Sơn Thịnh, Văn Chấn, Yên Bái; Điện thoại: 0216 3874989; + Nhà nghỉ Chuyền Dung: Địa chỉ: Xã Tú Lệ, Văn Chấn, Yên Bái;  Điện thoại: 0216 3878914. - Nhà hàng ăn uống: + Nhà hàng Thắng Hà: Địa chỉ  Hồng Sơn - Sơn Thịnh, Văn Chấn, Yên Bái;  Điện thoại: 0915512435. + Nhà hàng Toản Lan:  Địa chỉ  khu phố Cửa Nhì - Sơn Thịnh, Văn Chấn, Yên Bái;  Điện thoại: 0354780595. + Nhà hàng Thắng Hoa: Địa chỉ  Khu phố  - Sơn Thịnh, Văn Chấn, Yên Bái;  Điện thoại: 02166296295. - Danh sách cơ sở bán hàng lưu niệm tại huyện: - Cửa hàng:  Hà Văn Dưỡng - Bản Phiêng 1 - Trung tâm huyện Văn Chấn:  ĐT 0379.055.113. - Cửa hàng: Nguyễn Văn Thủy - Bản Phiêng 2 - Xã Sơn Thịnh - huyện Văn Chấn: ĐT: 0973.371.139. - Cửa hàng: Cao Trung Hậu - Bản Phiêng 2 - xã Sơn Thịnh - huyện Văn Chấn: ĐT: 0946.864.668. - Cửa hàng: Nguyễn Đức Đường - Bản Phiêng 1 - Sơn Thịnh - huyện Văn Chấn ĐT: 0917.404.234. - Cửa hàng: Đinh Thị Trịnh: Bản Phiêng 2 - Sơn Thịnh - huyện Văn Chấn: ĐT: 0383.413.828. MỘT SỐ HÌNH ẢNH LỄ HỘI: Phần thi giã cốm trong Lễ hội mừng cơm mới Một người dân thực hiện nghi lễ trên mảnh ruộng của gia đình