CTTĐT - Phong tục hôn nhân vốn là một nét văn hóa cổ truyền đặc sắc của dân tộc Tày. Để tổ chức lễ kết hôn, người Tày phải thực hiện các nghi lễ quan trọng như: lễ so tuổi, dạm hỏi, vấn danh, dẫn cưới, lễ đón dâu, lễ lại mặt và một số tục lệ khác. Trong đó, “lễ đón dâu” là một nghi lễ đặc biệt, mang đậm màu sắc văn hoá bản địa đã được lưu truyền trong đời sống người Tày qua nhiều thế hệ.

Cổng thông tin điện tử tỉnh - Phong tục hôn nhân vốn là một nét văn hóa cổ truyền đặc sắc của dân tộc Tày. Để tổ chức lễ kết hôn, người Tày phải thực hiện các nghi lễ quan trọng như: lễ so tuổi, dạm hỏi, vấn danh, dẫn cưới, lễ đón dâu, lễ lại mặt và một số tục lệ khác. Trong đó, “lễ đón dâu” là một nghi lễ đặc biệt, mang đậm màu sắc văn hoá bản địa đã được lưu truyền trong đời sống người Tày qua nhiều thế hệ. Để có một “Lễ đón dâu” hoàn chỉnh, những lễ vật không thể thiếu mà nhà trai phải chuẩn bị sang nhà gái gồm: một con lợn, một đôi gà thiến, 1 chum rượu, 3 gói trầu cau, 4m vải, gạo có nếp, có tẻ,.. để báo hiếu công nuôi dưỡng của cha mẹ. Ngoài ra còn có 2 sợi dây chỉ tơ hồng thể hiện sự tơ hồng xe nhân duyên hợp; 1 đôi vòng bạc đón dâu thể hiện vòng tròn không có hồi kết của hạnh phúc đôi vợ chồng. Tất cả các lễ vật được nhà trai mang sang nhà gái vào ngày đón dâu. “LỄ ĐÓN DÂU” “Lễ đón dâu” được bắt đầu từ đoàn nhà trai. Đoàn nhà trai đi đón dâu gồm một trưởng đoàn (ông quan làng), một bà đón (gia rặp), chú rể (Khươi), phù rể (Khươi pạu), một cô gái chưa chồng là cô đón (a rặp) và đoàn người gánh lễ từ 4 đến 6 người gọi là quân cảnh hay còn gọi là báo háp.   Sau khi nhà trai gánh lễ đến nhà gái thì đoàn nhà trai sẽ bị nhà gái chặn lại bằng 1 cái chiếu - nhà trai phải vượt qua thử thách bằng cách hát đối giao duyên nếu đối được thì được trải chiếu hoa mời ngồi, nếu không đối được sẽ bị phạt cả đoàn đứng ở ngoài cửa: MÀN ĐỐI ĐÁP Khi đó, cuộc đối đáp trong “Lễ đón dâu” giữa nhà trai và nhà gái bắt đầu: - Nhà gái hỏi: Khách quý dú phương hâư m, dú xạ hâư thâng, củ pác lân rườn cần khỏi chắc nỏ. - Lời dịch: Khách là người ở nơi nào Hôm nay có lễ gánh vào nhà tôi Chắc là phương khác xa xôi Họ tôi mong được nghe lời phân bua   - Nhà trai trả lời: Khỏi chiềng mừa đại biểu rườn cần, nội quý xuân ngoại quý họ cần nỏ Họ khỏi mà vằn đai bấu mà Mà vằn lảu hí hả rườn cần Họ khỏi khảu mà thâng dăng loạt Pần lăng pát khửn các khửn đuây Họ khỏi dú tàng quây xo hạ Khỏi là khách tàng xạ hương lân Họ khỏi mà dặng hâng khai nai Mì phục au lồng piooi hưa chăn Chắng thúc cần mì tâm tiếp khách nỏ Họ khỏi nhằng nhắng mừa hung khảu Phục khỏi dom bản tẳư chắng mà Cụng nghị hăn xấu xa phúc khát - Lời dịch: Họ tôi là khách ở phương xa Ngày khác không đến, đến nhà hôm nay Nhà người có hỷ thật may Hay là nán lại một ngày cho vui Đứng lâu cũng mỏi chân rồi Có chiếu xin được phép ngồi nghỉ chân Tôi người xã khác hương lân Trải chiếu mời khách có tâm mới là   - Nhà gái chưa đồng ý và tiếp tục hát ghẹo: Khỏi chiềng mừa a áo tương tư Họ khỏi nhằng nhắng mừa hung khảu Phục khỏi dom bản tẳư chắng mà Cụng nghị hăn xấu xa phúc khát - Lời dịch: Tôi kính thưa các khách phương xa Lần đầu khách lạ đến nhà chúng tôi Họ tôi lại bận mất rồi Tôi còn đun dở một nồi cơm to Các cô các chú đang lo Làng trên mượn chiếu về cho khách ngồi Chiếu nay đã mượn về rồi Nhưng mà bị rách sao ngồi được đây   - Nhà trai đáp: Cá pay thâng càn khôn kiếp mác Lườn cần mì phục khát xo đai Phục ngần cắp phục lài phióoi lót Piooi khóp tằng hỏong nooc hỏong đâư Piooi khóp tằng giường thung giường tắm Giường tắm khỏi xo năng Giường thung khỏi xo thôi Piooi phục hẩư đo tôi rườn rà Hẩư khói cần khách lạ đảy chầm Củ ton khỏi mà thâng slo năng mà thôi - Lời dịch: Người khôn khéo nói khéo từ Chiếu bạc trải dưới, chiều xù trải trên Thoạt nhìn đã biết toàn nền chiếu hoa Gian trong gian giữa khắp nhà Chiếu lót trải dưới toàn là kim ngân Thương tình khách lạ hương lân Vui lòng xin được nghỉ chân nhà người   - Nhà gái đồng ý: Họ khỏi cụng au pát pay sa Cần mà thâng bấu chê tu khỏi Còi au phục mà piooi lặp cần Mời quý khách năng lồng thong thả Ơn quý khách mà thâng đảy lọt Tâm lườn tăng phục bioooc phục va Mời quý khách chai kha lố nỏ - Lời dịch: Khách quý không chê nhà tôi Họ tôi xin kính mời nghỉ chân.   MỞ CỔNG Trải qua tất cả thử thách đoàn nhà trai mới được đi vào nhà gái và được mời nước, mời trầu, mời rượu. NỘP LỄ VẬT  Ông quan làng nộp lễ vật, kính tổ tiên, trưởng đoàn nhà gái nhận lễ vật và phát biểu trước tổ tiên. XIN DÂU (XO LÙA LỒNG LANG) - ( HÁT VỈ) Sau khi hoàn tất các thủ tục báo cáo tổ tiên, mời rượu anh em họ hàng, quan làng nhà trai lại cất lên câu hát vỉ xin phép đón cô dâu về nhà chồng. - Nhà trai: Trước khỏi chiềng mừa nội ngoại quý xuân ngoại quý họ cần nỏ Thíp giờ  chắng đảy giờ náy miac Pác giờ chắng đáy giờ náy đây Giờ đây khói khay pác Giờ miac khói xo lùa Giờ nay khói xo lùa lồng lang Au mừa hẳư họ hàng khói chầm Họ hàng nhằng đông xuân dú thá Tích đức thêm tích va Mời hẳư lùa ooc mà lạy táng Tôi phua mìa lồng lang theo căn Áo a dá phất đăng đưởi nọong Lùng pả dá puồn tọong đưởi nhi Lục me nhình thâng duyên thâng pi la khá Pả me chùa nịnh nọong óoc mà Họ khỏi so hải va lồng lang mà thôi - Lời dịch: Trước tôi kính tổ tiên hiền Nội quý xuân ngoại quý họ Một tháng chọn được một ngày lành Trăm giờ mới chọn giờ vàng đạo Giờ đẹp tôi xin thưa Giờ tốt tôi xin phép Chọn giờ vàng xin dâu xuống bãi Về nhà chồng nối dõi tông đường Tích đức, thêm tích hoa, tích nhụy Họ hàng tôi xuân họ đang chờ Đón nhận cô dâu Tôi xin mời dâu ra nhà bái tổ.   - Nhà gái: Trước khói khói chiềng mừa Nội quý xuân, ngoại quý họ Họ khỏi bấu rụ lẩn sắc căm Pú gia bấu chê phóoc chê tăn khỏi hẩư Nọong khỏi nhằng xấu bẩư nết na Khảy chấp nhằng an lèng đưởi phua Giá hẳư mìa nòn hua trang giảo Pú gia cụng đảy cháo quan làng Xuân họ mời bâm pàn khảu lảu Bấu thúc khỏi lặc hẳư lai điều Nặm bốc còi mà tiêu thâng bó Lục hư chá po me tá tái Giá hẳư lục kin nguộn phai phắng nặm Pú da cụng đảy sẳm ngần tiền, Chúc tôi nọong bình yên mừa nả - Lời dịch: Trước tôi kính tổ tiên hiền Nội quý xuân ngoại quý họ Đến giờ con phải xuất giá Theo chồng xây dựng hạnh phúc Họ tôi cũng không có gì vướng mắc mà ngăn Vì tương lai đôi trẻ sống trăm năm Thay lời gia đình có đôi lời dặn dò chú rể Bên ông bà sắm lễ qua đây Con tôi còn nhỏ dại thơ ngây Gửi gắm ông bà trên chỉ bảo Lúc ốm đau được chồng chăm sóc động viên Đừng để con tôi ngủ thừa thêm tủi.   Sau đó trưởng đoàn nhà gái cho cô dâu chú rể bái tổ tiên, 2 bên nội ngoại, lạy bố mẹ thân sinh. Khi giờ lành đến, cô dâu chuẩn bị ra cửa về nhà chồng. Lúc này, thầy mo đội nón cho cô dâu và trao cho cô dâu 1 đôi hương lấy từ bàn tổ (với ý nghĩa từ nay người con gái đã đến tuổi đi lấy chồng vào họ nhà khác để có cuộc sống mới bên nhà chồng)   - Thầy Mo: Hà ho! Hà thổng mà quay Hà thai ha sính Kính mừa thâng đẳm kế, đẳm ón, đảng cón, đẳng lăng, à văn nay a! Mì slắm lục nhi ý lục nhình, lục lườn tàn lan, tẩu nhản mừa nả mạnh lèng. Hặt kin mát mẻ   - Lời dịch: Kính tổ tiên hiền Hôm nay có cháu gái đi xây dựng hạnh phúc trăm năm. Bố mẹ nuôi con lớn khôn. Nay chọn được giờ lành tháng tốt, cho con cháu đi xây dựng gia đình. Mời các thần linh tổ tiên đến chứng giám phù hộ, độ trì cho con cháu làm ăn mát mẻ, sinh con nở cành.   MẸ DẶN CON GÁI ĐI LẤY CHỒNG (phong s/lư)   Nhọm khắt kháu thuân biooc thu nà Po me chương thứt phà vạy slẳm Mon lài khắm me đa Mon lài va me chíp Thân me hảy tẩu thứt me chò Tứn tứn khát thai khò me liệng Khai lục bấu pần tiểng chấp lai Lục nhình thêm lục chài củng quý Vằn náy khai mẹ nhi khá pay Sloong mừng búp thu đây lồng láng Nặm tha rọi thoong pạng lồng đin Mẹ ơi pay hắt kin dá hảy Nặm tha tốc lý loạy pần phuôn Lục cói cuôm chúp ngần mừa cón Vằn hạnh phúc còi phắng mừa nả Mừa đuổi phua đưởi mả dá puồn Rọi rọi tẩư lườn chương đây mạc Po me sẳm phục thát đảy đo Giờ đây còi đảy giờ lồng lang ục hảy nặm ắng thoong phương Lục slo đảy tam hương chào táng                              Giờ đây thêm giờ miac lục pay Chíp mừng lạy thoong thay thẩu kế Chíp mừng lạy po me cuông lườn Chíp mừng lạy thoong phương thiên hạ Me thắng lục mừa nả dá puồn Ty nay bấu pân lườn lục dú mẹ hợi Tôi lục bẳng tôi thú thiếu kha Chiêng chất lục cói mà đáy me Tẹp vài khảu đông ké nàn mà - Lườn chào hắt lườn là lục hợi Hạnh phúc tới tạp tờ cói mà Cón lăng đẩy hặt lùa cuông bản Nẩư hằm nhằng sẩư sảng đảy hăn Đảy hăn nhằng sẩư sảng đảy hăn Chúc tôi lúc trăm năm hạnh phúc   - Lời dịch: Miệt mài dệt củi thoi đưa Nhuộm tràm khâu áo thêu thùa gối hoa Gối hoa mẹ dệt Áo gấm mẹ gấp để dành cho con Ngày xưa con khóc góc màn Mẹ thâu đêm không ngủ - lo toan đủ điều Chỗ khô để dành con ngủ Mẹ nằm chỗ ướt dỗ dành con thơ Lúc con ốm đau mẹ đứt ruột mím môi Bây giờ con đã lớn rồi Hôm nay là ngày con đi lấy chồng Lòng mẹ lại đau thắt ruột gan Con gái là con người ta Nhà mẹ đẻ không phải nhà của con Từ mai ngoan ngoãn theo chồng Bố mẹ chồng là bố mẹ con suốt đời Chồng dạy con nhớ bớt lời Không nên cãi lại mới thành người nghe con Cùng chồng xây dựng cơ ngơi Sinh con nở cái suốt này bình an Bây giờ con hãy cầm hương Con hãy cầm đôi hương chào táng Chắp tay lạy họ hàng đôi bên Chắp tay lạy bố mẹ thân sinh Chắp tay lạy hai phương thiên hạ Hôm nay giờ lành con được gả Mặt ướt nhòe rưng rưng nước mắt rơi Hai tay vịn cầu thang xuống bãi Nước mắt mẹ chảy dài mãi không thôi Ngày hỷ đừng buồn con ơi Con hãy đội nón hoa đi trước Chồng con cùng cất bước theo nhau Từ nay và đến mai sau Con luôn hạnh phúc một đời bình an Cuộc sống luôn được vẹn toàn Tết Chiêng - Tết Bươn chật này về thăm mẹ cha.   Theo phong tục đoàn đưa dâu nhà gái gồm có: ông đưa (Ta thống), bà đưa (tái thống), cậu đưa (khủ thống), dâu, phù dâu, dì đưa (na thống) và có 4 đến 6 người khênh đồ vật bên gái về nhà chồng, cùng đi còn có một số người có thể là anh, em, bạn bè cô dâu đi bạn dâu. người con gái Tày đi lấy chồng mang theo nhiều của hồi môn đựng trong chiếc hòm gỗ và phần còn lại là vải vóc, chăn màn, đồ trang sức và một số vật dụng, đồ dùng sinh hoạt hàng ngày,... Với mong muốn con gái khi về nhà chồng sẽ có cuộc sống mới. Người Tày quan niệm, hành động này là lúc đánh dấu mốc từ nay người con phải tự đi vững trên đôi chân của mình để đến với cuộc sống tương lai, mong cho con gái từ nay sẽ trưởng thành, cùng chồng chăm lo cho gia đình riêng và sống vui vẻ hạnh phúc. Đám cưới là khoảnh khắc thiêng liêng của đời người, những phong tục, tập quán tốt đẹp góp phần làm cho đám cưới trở nên trọn vẹn, ý nghĩa hơn. Qua đó có thể thấy, đám cưới không chỉ đơn thuần là việc kết duyên của đôi lứa mà còn có ý nghĩa lớn hơn, đó là truyền thống đạo lý của dân tộc; giáo dục về nghĩa vợ chồng trong các mối quan hệ gia đình, dòng tộc; góp phần gắn kết cộng đồng; lưu giữ bản sắc văn hoá dân tộc. Trong xu thế phát triển của xã hội hiện nay, những nét văn hoá đó càng cần được bảo tồn và lưu giữ cho tương lai.