Đồng bào dân tộc Thái nói chung và dân tộc Thái trên địa bàn tỉnh Yên Bái nói riêng đã sản sinh và nuôi dưỡng những bản tình ca quen thuộc, từng làm say đắm bao nhiêu thế hệ người đọc, người nghe.

"Xử cang” của người Mông, nếu nói theo tiếng Kinh thì gọi là thần nhà. Đó là một mảnh giấy bản, cắt theo hình chữ nhật với chiều rộng khoảng 25 cm, chiều dài khoảng 40 cm và được trang trí bằng nhiều họa tiết, hoa văn hình mắt cọp, hình quả trám có đường viền kẻ ngang, gắn 3 chỏm lông gà dán lên tường của gian nhà giữa đối diện với cửa chính, tượng trưng cho thổ địa, thổ đất và thần núi... “Xử cang” được người Mông thờ cúng vào đêm 30, tháng 11 (Âm lịch) hằng năm cùng Tết cổ truyền của dân tộc mình.

Khi hoa mơ, hoa mận nở trắng rừng là lúc người Mông ở Yên Bái chuẩn bị đón Tết. Từ mùng một đến mùng ba, người Mông tổ chức thăm hỏi, chúc Tết họ hàng, người thân và bạn bè. Sau đó, họ tổ chức vui chơi Tết. Lễ hội của người Mông thường kéo dài với các hoạt động vui chơi như: Thi chọi quay, ném pao, ném còn, leo cột mỡ, múa khèn, đẩy gậy...

Mùa xuân với người Mông là những hội Gầu tào rắt réo tiếng khèn bè, thì với người Thái sẽ là những đêm Hạn khuống dập dìu bất tận. Còn với người Tày tô điểm vào mùa xuân, vào chiếc áo hoa thắm của đất trời vùng cao Yên Bái bằng những âm thanh êm dịu, thánh thót của cây đàn tính. Đàn tính có mặt trong tất cả các ngày vui, ngày trọng đại của bản người Tày như hội xuân đón năm mới, mừng nhà mới, ngày cưới, lễ mừng thượng thọ,… Nó là phần quan trọng trong nghệ thuật dân ca, dân vũ của người Tày.

Do tập quán canh tác nương rẫy và cuộc sống sinh hoạt gắn bó mật thiết với thiên nhiên nên văn hóa của đồng bào Khơ Mú luôn mang đậm dấu ấn của núi rừng, thể hiện sinh động trong đời sống sinh hoạt, trang phục truyền thống cũng như âm nhạc dân gian và nghệ thuật đan lát của người Khơ Mú.

Hát khắp coọi là hai điệu hát giao duyên đã có từ xa xưa của người Tày vùng sông Chảy ở Yên Bình, Lục Yên (Yên Bái). Cùng một lời bài hát người hát có thể lên giọng hát khắp coọi tùy theo khẩu khiếu từng người hoặc từng vùng. Trong những dịp cưới xin, lễ hội, du xuân, trai thanh nữ tú đã hát đối đáp nhau để rồi “vương” lại bao nỗi nhớ nhung, hát để thay cho lời chào hỏi, ước hẹn, bằng cả tấm lòng của mình để kết nên tình yêu đôi lứa.

Người Dao đỏ ở Yên Bái còn gọi là người Dao Sừng hay Dao Đại Bản. Sự gần gũi với thiên nhiên, cỏ cây hoa lá và các loài động vật được thể hiện sinh động trên các bộ trang phục rực rỡ do phụ nữ Dao đỏ làm ra.

Người Thái có nguồn gốc cư trú từ lâu đời tại Mường Lò (Nghĩa Lộ, Yên Bái) và có một nền văn hóa phong phú với đời sống tinh thần và tập quán truyền thống luôn được đề cao và phát huy. Trong đó nhà sàn là một nét văn hóa độc đáo và thú vị, là một chỉnh thể thống nhất giữa tính khoa học, hợp lý và mỹ quan.

Tục cúng vía trâu - “Tám khuôn quái” là một sinh hoạt văn hóa độc đáo của người Thái Mường Lò - Văn Chấn - Yên Bái. Tục lệ này có từ lâu đời và được các thế hệ của người Thái Mường Lò duy trì đến ngày nay.

Trong nghi lễ thờ cúng của mình vào các dịp tết Nguyên Đán, Lễ Cấp Sắc, Tết nhảy, người Dao (Yên Bái) luôn sử dụng rất nhiều tranh cúng. Loại tranh này được treo chỗ trang trọng thể hiện niềm tin con người về thần linh, vũ trụ và các hiện tượng trong cuộc sống từ thủa xa xưa, chứa đựng nhiều giá trị giáo dục nhân văn sâu sắc.