Mặc dù trong điều kiện là một tỉnh còn nhiều khó khăn nhưng Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và các ngành, các cấp trong tỉnh đã luôn quán triệt các quan điểm của Đảng: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội...”; “Du lịch là ngành kinh tế quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”; “Phát triển TDTT là một yêu cầu khách quan, một mặt quan trọng của chính sách xã hội, một biện pháp tích cực để giữ gìn và nâng cao sức khỏe, làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân”; “Gia đình là tế bào của xã hội”... Đã quan tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo và tạo điều kiện phát triển lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch trong tỉnh. Có thể khẳng định trong 15 năm trở lại đây, đặc biệt là trong 5 năm từ 2010 - 2015, ngành đã có sự tiến bộ và phát triển vượt bậc đáng được ghi nhận.
Ngày 28/8/1945 Chính phủ lâm thời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do Chủ tịch Hồ Chí Minh lãnh đạo ra tuyên cáo trước quốc dân đồng bào cũng như toàn thế giới về việc thành lập Chính phủ nước Việt Nam mới và công bố danh sách nội các thống nhất quốc gia gồm các bộ, ngành để đảm nhiệm sứ mệnh lịch sử trước dân tộc. Trong số trên mười bộ, ngành được thành lập ngày 28/8/1945 có Bộ Thông tin - Tuyên truyền (Tiền thân của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngày nay) kể từ đó, ngày 28/8 trở thành ngày truyền thống Ngành Văn hóa.
Trong suốt chặng đường 70 năm xây dựng và phát triển, trải qua nhiều giai đoạn lịch sử với nhiều tên gọi khác nhau, song ngành Văn hóa luôn thực hiện tốt tư tưởng của Bác Hồ “Văn hóa soi đường cho quốc dân đi” để hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được Đảng và Nhà nước giao, song hành cùng đất nước, cùng dân tộc đóng góp quan trọng vào sự nghiệp cách mạng vẻ vang của Đảng.
Sinh ra trong những ngày sục sôi của cách mạng dưới sự lãnh đạo của Đảng, cùng với toàn ngành trong cả nước, 70 năm qua ngành Văn hóa tỉnh Yên Bái luôn bám sát sự lãnh đạo của Đảng, bám sát thực tiễn sinh động của cuộc sống để phục vụ kháng chiến kiến quốc, xây dựng và bảo vệ tổ quốc.
Trong hai cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ xâm lược, thực hiện lời dạy của Chủ tịch Hồ Chí Minh “Kháng chiến hóa văn hóa, văn hóa hóa kháng chiến”, Ngành Văn hóa với trí tuệ và lòng quả cảm, với truyền thống lịch sử văn hóa dân tộc đánh đuổi giặc ngoại xâm, giành độc lập dân tộc. Các thế hệ cán bộ quản lý, nghệ sỹ diễn viên, các tuyên truyền viên đã không ngại hy sinh gian khổ góp phần động viên cổ vũ tinh thần cho lớp lớp các thế hệ thanh niên sẵn sàng lên đường ra trận, cho các chiến sỹ ngoài mặt trận sẵn sàng chiến đấu và hy sinh quên mình vì nền độc lập tự do của dân tộc; động viên nhân dân hăng hái tham gia đóng góp sức người, sức của vô cùng to lớn cho tuyền tuyến.
Qua các hoạt động tuyên truyền những chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước, báo tin chiến thắng từ chiến trường, biểu dương những tấm gương anh hùng trong chiến đấu và gửi gắm những tình cảm của địa phương với tuyền tuyến đã cổ vũ kịp thời, trở thành những bài ca cách mạng gây nhiều cảm xúc mạnh mẽ trong cán bộ, chiến sĩ và nhân dân, là nguồn động viên khí phách anh hùng và niềm lạc quan cách mạng của quần chúng nhân dân. Ca khúc Qua miền Tây Bắc của nhạc sỹ Nguyễn Thành được tác giả sáng tác tại đèo Khau Vác, hay điệu múa sạp được tạo nên từ mảnh đất Gia Hội - Văn Chấn… những bài hát, điệu múa đó đã đi vào lịch sử là một phần không thể thiếu được trong đời sống tinh thần của nhân dân các dân tộc vùng Tây Bắc. Có thể nói, công tác văn hóa đã thực sự là vũ khí sắc bén, là đội quân tinh nhuệ trên mặt trận tư tưởng luôn đi sâu, bám sát cơ sở để phục vụ cách mạng, phục vụ nhân dân góp phần làm nên chiến thắng Điện Biên Phủ lừng lẫy năm châu chấn động địa cầu và chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử.
Sau Chiến thắng lịch sử 30/4/1975, giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước cho đến nay, công cuộc đổi mới đất nước ngày càng đi vào chiều sâu trên mọi mặt của đời sống xã hội, cùng với những diễn biến nhanh chóng của tình hình trong nước và thế giới mở ra thời cơ và vận hội lớn, song cũng xuất hiện những nguy cơ và thách thức đòi hỏi công tác văn hóa tư tưởng phải đổi mới mạnh mẽ. Được sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo sát sao và thường xuyên của Tỉnh ủy, HĐND, UBND tỉnh, sự phối kết hợp chặt chẽ của các ban, ngành, đoàn thể, Ngành Văn hóa Yên Bái đã chủ động đổi mới trong công tác chỉ đạo, quản lý và tổ chức thực hiện tốt mọi chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước. Đặc biệt đã tham mưu cho tỉnh triển khai thực hiện tốt Nghị Quyết Trung ương 5 (khóa VIII) về “Xây dựng và phát triển nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc”, Kết luận Hội nghị lần thứ 10 Ban Chấp hành Trung ương Đảng (khóa IX) về tiếp tục thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) và gần đây là triển khai thực hiện Nghị quyết Trung ương 9 (Khóa XI) về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”.
Từ năm 2008, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch được thành lập với chức năng tham mưu cho tỉnh trên 4 lĩnh vực: Văn hóa, Thể thao, Du lịch và Gia đình. Mặc dù trong điều kiện là một tỉnh còn nhiều khó khăn nhưng Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân và các ngành, các cấp trong tỉnh đã luôn quán triệt các quan điểm của Đảng: “Văn hóa là nền tảng tinh thần của xã hội, vừa là mục tiêu vừa là động lực thúc đẩy sự phát triển kinh tế - xã hội...”; “Du lịch là ngành kinh tế quan trọng trong chiến lược phát triển kinh tế - xã hội của đất nước”; “Phát triển TDTT là một yêu cầu khách quan, một mặt quan trọng của chính sách xã hội, một biện pháp tích cực để giữ gìn và nâng cao sức khỏe, làm phong phú đời sống văn hóa tinh thần của nhân dân”; “Gia đình là tế bào của xã hội”... Đã quan tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo và tạo điều kiện phát triển lĩnh vực văn hóa, thể thao và du lịch trong tỉnh. Có thể khẳng định trong 15 năm trở lại đây, đặc biệt là trong 5 năm từ 2010 - 2015, ngành đã có sự tiến bộ và phát triển vượt bậc đáng được ghi nhận.
Ban Chấp hành Đảng bộ Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch khóa VIII, nhiệm kỳ 2015 - 2020
Hiện nay, toàn ngành có 10 phòng chuyên môn làm công tác quản lý nhà nước; 10 đơn vị trực thuộc; 09 phòng cấp huyện, thị xã, thành phố, có 863 cán bộ, công chức, viên chức, người lao động. Về trình độ có 01 cán bộ có trình độ Tiến sỹ, 32 Thạc sỹ, 395 cán bộ Đại học, 428 cán bộ cao đẳng, trung cấp, công nhân kỹ thuật. Có 07 nghệ sỹ được phong tặng nghệ sỹ ưu tú. Hàng năm có từ 7 - 10 vận động viên được phong danh hiệu kiện tướng và vận động viên cấp I.
Trong quản lý Nhà nước, ngành đã tích cực tham mưu cho tỉnh kịp thời ban hành các văn bản chỉ đạo, tham mưu xây dựng nhiều quy hoạch, đề án, dự án. Tổ chức triển khai thực hiện đồng bộ các văn bản của Trung ương và của tỉnh về lĩnh vực văn hoá, thể thao, du lịch và gia đình đến cơ sở. Chủ động trong tham mưu cho Ban tổ chức các ngày lễ lớn của tỉnh xây dựng các kế hoạch tổ chức tốt các hoạt động phục vụ nhiệm vụ chính trị và các ngày kỷ niệm trọng đại của địa phương và đất nước. Phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng kiểm tra xử lý các vi phạm trong các hoạt động văn hóa, thể thao, du lịch, gia đình, thực hiện theo đúng quy định về xây dựng nếp sống văn minh; đảm bảo an ninh, trật tự, an toàn xã hội.
Hoạt động văn hóa quần chúng luôn được duy trì, toàn tỉnh đã xây dựng được 1.695 đội văn nghệ quần chúng với gần 10.000 diễn viên văn nghệ quần chúng thường xuyên tham gia hoạt động góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân.
Hoạt động nghệ thuật chuyên nghiệp ngày càng được nâng cao về chất lượng phục vụ kịp thời và có hiệu quả các sự kiện chính trị của tỉnh, chào mừng các ngày lễ lớn của đất nước, của địa phương. Dàn dựng được nhiều chương trình nghệ thuật tham gia Liên hoan Nghệ thuật chuyên nghiệp toàn quốc.... Hàng năm, thực hiện trên 160 buổi diễn, trong đó trên 90 buổi diễn phục vụ đồng bào vùng cao, vùng sâu.
Xây dựng và ban hành quy chế quản lý di tích lịch sử - văn hóa trên địa bàn tỉnh. Tổng kiểm kê, chọn lọc trên 50 di sản văn hóa phi vật thể tiêu biểu, sưu tầm trên 150 hiện vật/năm. Trung bình mỗi năm xếp hạng được 08 di tích lịch sử - văn hóa, đưa tổng số di tích được xếp hạng lên 80 di tích, trong đó 13 di tích cấp quốc gia. Các giá trị văn hóa vật thể, phi vật thể các dân tộc (trang phục, kiến trúc, nhạc cụ, dân ca dân vũ, lễ hội, nghệ thuật nấu ăn, sản xuất đồ thủ công mỹ nghệ, y học dân tộc…) được chú trọng giữ gìn, khôi phục, phát huy...
Thư viện tỉnh đã được nâng cấp và ứng dụng hệ thống Công nghệ thông tin trong phục vụ bạn đọc, tiếp quản và đưa vào hoạt động phòng đọc thư viện điện tử và xe thư viện lưu động do Pháp tài trợ. Nguồn sách bổ sung hàng năm đảm bảo từ 7.000- 8.000 bản sách. Mỗi năm phục vụ trên 50.000 lượt bạn đọc với 100.000 lượt sách báo được luân chuyển. Duy trì trên 600 tủ sách, 180 điểm bưu điện văn hóa xã. 8/9 huyện và 11 xã trong tỉnh đã xây dựng được điểm truy cập internet công cộng phục vụ nhân dân.
Hoạt động phát hành phim và chiếu bóng luôn chủ động, tổ chức các buổi chiếu phim lồng ghép với tuyên truyền chủ trương, chính sách của Đảng và Nhà nước đến với đồng bào nhân dân vùng sâu, vùng xa. Hàng năm trung bình thực hiện được 850 buổi, trong đó trên 500 buổi phục vụ vùng sâu, vùng xa.
Phong trào “TDĐKXĐSVH” tiếp tục được triển khai sâu rộng và đạt được kết quả tốt, gắn với chương trình xây dựng nông thôn mới, xây dựng gia đình no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc, góp phần nâng cao đời sống văn hóa tinh thần cho nhân dân. Hàng năm đều đạt và vượt chỉ tiêu kế hoạch nhà nước giao, năm 2015 dự kiến tỷ lệ hộ gia đình đạt chuẩn văn hoá đạt 72%; làng, bản, tổ dân phố, xã, phường, thị trấn văn hoá đạt 48%; cơ quan, đơn vị đạt chuẩn văn hoá đạt 77% theo tiêu chí mới. Đặc biệt, ngành đã tham mưu cho tỉnh phê duyệt Đề án xây dựng thị xã Nghĩa Lộ là thị xã Văn hóa - Du lịch giai đoạn 2013 - 2020. Việc cưới, việc tang và lễ hội bước đầu đã tạo được sự đột phá quan trọng như vận động nhân dân vùng cao chuyển đổi tư duy, phong tục tập quán lạc hậu trong việc cưới, việc tang. Vận động đồng bào dân tộc Mông ăn chung một tết vào dịp Tết cổ truyền của dân tộc. Hình thành thói quen thực hiện qui định nếp sống văn minh đối với việc cưới và việc tang ở vùng thấp.
Lĩnh vực TDTT quần chúng ngày càng đi vào chiều sâu và phát triển rộng khắp. Thực hiện cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại” Ngành đã tổ chức ký kết chương trình phối hợp với 24 ngành, đoàn thể của tỉnh để đẩy mạnh phát triển phong trào thể dục thể thao quần chúng. Năm 2015 số người tập luyện thể thao thường xuyên đạt 29% dân số, có trên 500 Câu lạc bộ TDTT, hơn 18% số hộ gia đình đạt danh hiệu “Gia đình thể thao”. Trung bình mỗi năm có hơn 400 giải thể thao quần chúng được tổ chức từ cấp xã, phường, thị trấn và 18 giải thể thao cấp tỉnh. Chỉ đạo việc đào tạo các vận động viên thành tích cao tham gia thi đấu các giải thể thao khu vực và toàn quốc. Hàng năm tham gia từ 26- 28 giải thể thao thành tích cao, đạt từ 50 - 60 bộ huy chương các loại.
Về lĩnh vực Du lịch, đã xây dựng và ban hành quy chế quản lý hoạt động du lịch. Tăng cường liên kết hợp tác phát triển du lịch trong vùng và khu vực. Triển khai thực hiện có hiệu quả chương trình hợp tác phát triển du lịch 8 tỉnh Tây Bắc mở rộng. Hàng năm thường xuyên tổ chức từ 3- 4 sự kiện du lịch lớn và tham gia quảng bá, xúc tiến du lịch tại các sự kiện du lịch lớn của khu vực và tỉnh bạn. Đẩy mạnh công tác quy hoạch các khu, điểm du lịch; xây dựng website du lịch riêng của tỉnh. Cơ sở hạ tầng Du lịch ngày càng được quan tâm đầu tư xây dựng, hàng năm đã phục vụ được gần 500.000 lượt khách, số lượng khách quốc tế ngày càng tăng. Doanh thu từ các hoạt động Du lịch đạt gần 200 tỷ đồng.
Công tác xã hội hóa các hoạt động với phương châm Nhà nước và nhân dân cùng làm đã khơi dậy được phong trào xây dựng các thiết chế Văn hóa, Thể thao rộng khắp ở cơ sở. Bước đầu khơi dậy được sự quan tâm đầu tư cơ sở hạ tầng du lịch như hệ thống nhà hàng, khách sạn, cơ sở lưu trú, khu vui chơi, giải trí…
Với sự nỗ lực không ngừng của toàn thể cán bộ ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái đã vinh dự được Bộ VHTTDL, Tỉnh ủy, UBND tỉnh ghi nhận, đánh giá cao và tặng nhiều cờ thi đua xuất sắc, Bằng khen, đặc biệt năm 2012 ngành đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huân chương lao động hạng Nhất.
Để có được những thành tích trong những năm qua tập thể cán bộ công chức, viên chức toàn ngành luôn ghi nhớ và trân trọng biết ơn sự quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo của Tỉnh ủy, Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân tỉnh, của Bộ VHTTDL, sự phối hợp có hiệu quả của các cấp, các ngành và đặc biệt là sự nỗ lực phấn đấu của các thế hệ cán bộ làm công tác văn hóa đã luôn cố gắng, không ngừng phấn đất vượt qua mọi khó khăn để hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao góp phần vào thành tựu phát triển chung của toàn ngành.
Tuy nhiên, nhìn nhận một cách khách quan thì lĩnh vực Văn hóa, Thể thao và Du lịch của tỉnh hiện nay cũng còn có hạn chế. Việc xây dựng đời sống văn hóa ở các vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số còn nhiều yếu kém. Mức hưởng thụ văn hóa, nghệ thuật của nhân dân còn thấp. Một số phong tục tập quán lạc hậu vẫn chưa thực sự được xóa bỏ. Hệ thống thiết chế văn hóa, thể thao từ tỉnh đến cơ sở còn thiếu và chưa đáp ứng được nhu cầu hưởng thụ của nhân dân, mức đầu tư cho lĩnh vực Văn hóa còn thấp. Hạ tầng Du lịch và hoạt động du lịch chưa phát triển mạnh, chưa tương xứng với tiềm năng và thế mạnh của tỉnh.
Đất nước ta đang bước vào thời kỳ công nghiệp hóa, hiện đại hóa vì mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh. Chúng ta vừa phải quan tâm xây dựng nền tảng vật chất của xã hội, vừa phải xây dựng nền tảng tinh thần của xã hội, đó là xây dựng một nền văn hóa Việt Nam tiên tiến đậm đà bản sắc dân tộc, xây dựng văn hóa và con người mới đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước.
Ngày nay, trong điều kiện đất nước hòa bình, ổn định và phát triển. Trong điều kiện hội nhập quốc tế sâu rộng, nhu cầu hưởng thụ Văn hóa của nhân dân ngày càng cao, đa dạng và chịu sự chi phối, tác động của cơ chế thị trường, sự thâm nhập chính trị thông qua con đường văn hóa của các thế lực thù địch với chủ nghĩa xã hội...
Để đáp ứng được yêu cầu, nhiệm vụ của thời kỳ mới, trong thời gian tới ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái cần tiếp tục kế thừa và phát huy truyền thống đoàn kết sáng tạo, nỗ lực cố gắng vượt qua mọi khó khăn. Tận dụng và tranh thủ những thời cơ vận hội mới, khai thác có hiệu quả những tiềm năng thế mạnh về bản sắc văn hóa phong phú, đa dạng của các dân tộc trong tỉnh. Thế mạnh về điều kiện tự nhiên, cảnh quan hùng vĩ - tuyệt tác mà thiên nhiên ban tặng, lợi thế về giao thông, truyền thống thượng võ của các dân tộc để làm cho hoạt động Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngày càng phát triển mạnh và bền vững góp phần đưa tỉnh Yên Bái thành một tỉnh phát triển khá trong khu vực. Toàn ngành trong thời gian tới sẽ tập trung thực hiện tốt một số nhiệm vụ trọng tâm như sau:
1. Triển khai thực hiện tốt Nghị quyết số 33-NQ/TW ngày 09/6/2014 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng và Chương trình hành động của Tỉnh ủy về “Xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước” gắn với thực hiện “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” xem đây là một trong những nhiệm vụ trọng tâm, là điều kiện thuận lợi để tiếp tục phát triển sự nghiệp văn hóa của tỉnh.
2. Coi trọng công tác chỉ đạo nâng cao chất lượng phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa”, hướng mọi hoạt động văn hóa vào xây dựng con người phát triển toàn diện. Đẩy mạnh công tác bảo tồn, kế thừa và phát huy các giá trị tốt đẹp của văn hóa đân tộc, vừa phát huy mạnh mẽ tính đa dạng, bản sắc độc đáo của văn hóa các dân tộc anh em.
3. Giải phóng năng lực và tiềm năng sáng tạo của mọi người, phát huy cao độ tính sáng tạo của trí thức văn nghệ sĩ; đào tạo tài năng văn hóa, nghệ thuật; tạo cơ chế, chính sách và cơ sở vật chất để có nhiều sản phảm văn hóa, nghệ thuật chất lượng cao. Nâng cao mức hưởng thụ và tham gia hoạt động, sáng tạo văn hóa của nhân dân; phấn đấu từng bước thu hẹp sự chênh lệch về hưởng thụ văn hóa, nghệ thuật giữa các vùng miền trong tỉnh.
4. Đẩy mạnh xã hội hóa các hoạt động văn hóa, huy động mọi nguồn lực cho phát triển văn hóa.
5. Tiếp tục đẩy mạnh thực hiện cuộc vận động “Toàn dân rèn luyện thân thể theo gương Bác Hồ vĩ đại”. Lấy TDTT quần chúng làm nền tảng để phát triển thể thao thành tích cao. Lấy thanh thiếu niên, nhi đồng làm đối tượng chiến lược. Lấy trường học làm địa bàn chiến lược. Đẩy mạnh công tác xã hội hoá thể thao, kết hợp Nhà nước với nhân dân cùng làm, bảo tồn và phát triển các môn thể thao dân tộc.
6. Làm tốt công tác tham mưu cho tỉnh nhằm khai thác các tiềm năng lợi thế của tỉnh để phát triển du lịch, trong đó tập trung phát triển các điểm, khu du lịch trọng điểm. Tăng cường quảng bá, xúc tiến du lịch. Phát triển du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái...
7. Quán triệt và thực hiện tốt các quan điểm của Đảng được khẳng định trong các nghị quyết của Đảng từ Đại hội VI đến nay, xây dựng và triển khai chiến lược, chương trình mục tiêu về công tác gia đình, xây dựng các đề án cụ thể giải quyết những thách thức hiện nay đối với gia đình và công tác gia đình. Đặc biệt chỉ đạo xây dựng gia đình văn hoá, làng văn hoá, khu phố văn hoá, cụm dân cư văn hoá; xây dựng và nhân rộng các mô hình gia đình điển hình, tiêu biểu, tạo ra phong trào xây dựng gia đình ít con, no ấm, bình đẳng, tiến bộ, hạnh phúc.
Phát huy truyền thống 70 năm xây dựng và trưởng thành của ngành Văn hóa, tập thể cán bộ công chức, viên chức toàn ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Yên Bái tiếp tục đoàn kết, sáng tạo vượt qua mọi khó khăn, thách thức hoàn thành xuất sắc mọi nhiệm vụ được giao, xây dựng ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch ngày càng phát triển toàn diện góp phần thực hiện thắng lợi các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng - an ninh, xây dựng Đảng, xây dựng hệ thống chính trị tại địa phương./.
Nguyễn Văn Tiến - Giám đốc Sở VHTT&DL