Huyện Yên Bình mảnh đất phía Đông Nam của tỉnh Yên Bái, tạo hóa đã ban tặng cho con người nơi đây không chỉ cảnh đẹp “Sơn thủy hữu tình” mà còn được lưu truyền là vùng đất trù phú, giàu truyền thống văn hóa với nhiều lễ hội, trong đó có lễ hội Bưởi Đại Minh, một lễ hội độc đáo nhằm tôn vinh sản vật nổi tiếng đó là Bưởi Đại Minh - “Bưởi tiến vua”.

Huyện Yên Bình mảnh đất phía Đông Nam của tỉnh Yên Bái, tạo hóa đã ban tặng cho con người nơi đây không chỉ cảnh đẹp “Sơn thủy hữu tình” mà còn được lưu truyền là vùng đất trù phú, giàu truyền thống văn hóa với nhiều lễ hội, trong đó có lễ hội Bưởi Đại Minh, một lễ hội độc đáo nhằm tôn vinh sản vật nổi tiếng đó là Bưởi Đại Minh - “Bưởi tiến vua”. 1. Nguồn gốc lễ hội Đến với huyện Yên Bình là đến với những trải nghiệm, khám phá thú vị về danh thắng quốc gia Hồ Thác Bà, 01 trong 03 hồ nước nhân tạo lớn nhất Việt Nam và được ví như Hạ Long trên núi,  ngắm dãy núi Cao Biền sừng sững giữa trời lộng gió,  hòa mình vào những giá trị văn hóa đồng bào các dân tộc: Tày, Nùng, Dao, Cao Lan… Đến nơi đây du khách được hòa mình trong lễ hội xuống đồng của đồng bào Tày, lễ cấp sắc của đồng bào Dao, mê hoặc với những làn điệu “sình ca” của dân tộc Cao Lan… tham quan Đền Mẫu Thác Bà, đình chùa Phúc Hòa, đền Cửa Ngòi, chùa Nổi và Đình Khả Lĩnh... Đặc biệt du khách còn được tham gia lễ hội Bưởi và thưởng thức đặc sản “Bưởi Đại Minh” một trong những sản vật được cho là dùng để tiến vua thời xa xưa. Đại Minh là xã vùng phía dưới của huyện Yên Bình tỉnh Yên Bái, trước kia thuộc huyện Đoan Hùng - Phú Thọ, tương truyền rằng, bưởi Đại Minh là giống bưởi quý, được phát hiện cách nay trên 300 năm và được gọi là “bưởi tiến vua”. Do đặc thù của khí hậu, thổ nhưỡng nên Bưởi Đại Minh trồng ở vùng đất này cho chất lượng quả ngon và ngọt nhất so với các vùng đất khác. Hiện ở thôn Khả Lĩnh, xã Đại Minh còn một một số cây bưởi cổ có tuổi đời khoảng 200 năm tuổi. Cây bưởi Đại Minh thấp, lá tròn, dày, tán rộng. Quả có hình dẹt, nhẵn bóng, trọng lượng từ 0,6kg - 1,4kg, khi quả chín chuyển sang màu vàng, những quả ở cây bưởi già sẽ nhỏ nhẵn hơn, dễ phân biệt với loại bưởi khác. Bưởi Đại Minh ngon có tiếng, từ lâu đã trở thành đặc sản của vùng quê này và là niềm tự hào của người dân Yên Bái. Khi bổ ra, bưởi có mùi thơm thoang thoảng, múi róc, mọng nước. Chỉ cần ăn một múi, cũng cảm nhận được cái vị ngọt mát, thơm dịu của bưởi và vị đậm đà của làng quê. Bưởi Đại Minh đang được trồng ở 26 xã và thị trấn, có tổng diện tích 350 ha, tập trung chủ yếu ở xã Đại Minh 150 ha, sản lượng mỗi năm trên 7.000 tấn mang lại thu nhập cho người dân gần 10 tỷ đồng. Nhiều hộ trồng bưởi có thu nhập từ 400 - 800 triệu đồng mỗi năm. Ngày 16/11/2016, Cục Sở hữu Trí tuệ đã cấp nhãn hiệu bảo hộ độc quyền “Bưởi Đại Minh”. Nhằm giới thiệu, quảng bá, tôn vinh vùng bưởi quý và vẻ đẹp thiên nhiên, con người, các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc huyện Yên Bình, hàng năm tỉnh Yên Bái đã tổ chức lễ hội “Bưởi Đại Minh” với nhiều hoạt động phong phú thu hút nhiều du khách trong và ngoài nước. 2. Thời gian tổ chức lễ hội Lễ hội Bưởi Đại Minh được tổ chức định kỳ 2 năm một lần. Thường được lựa chọn vào trung tuần tháng 11 hàng năm. 3. Địa điểm tổ chức lễ hội Lễ hội Bưởi Đại Minh được tổ chức tại sân vận động xã Đại Minh huyện Yên Bình, Yên Bái. 4.  Phần lễ hội Lễ hội Bưởi Đại Minh được gắn với hoạt động đua thuyền trên Hồ Thác Bà được tổ chức với các động đặc sắc chính diễn ra tại sân vận động xã Đại Minh và thị trấn Thác Bà bao gồm: Lễ dâng hương tại đình Khả Lĩnh; lễ khai mạc lễ hội “Bưởi Đại Minh” tại sân vận động xã Đại Minh; cùng với đó các hoạt động: Phiên chợ quê; hội thi bóc Bưởi, trình bày Bưởi, các sản phẩm từ quả Bưởi; thi đấu thể thao: Môn kéo co, nhảy bao bố; thi trình diễn trang phục các dân tộc thiểu số huyện Yên Bình; liên hoan các câu lạc bộ Nghệ thuật dân gian các dân tộc của huyện; đua thuyền trên hồ Thác Bà, biểu diễn lướt ván trên hồ Thác Bà, thi bơi thuyền nan; triển lãm ảnh nghệ thuật “Đất và người Yên Bình”; các tour du lịch tham quan vườn bưởi và các điểm du lịch trên hồ Thác Bà. Điểm nhấn của Lễ hội Bưởi Đại Minh là Hội chợ quê trưng bày trái bưởi và cây bưởi giống Đại Minh với các gian hàng của 25 xã, thị trấn (mỗi xã 1 gian hàng có từ 20 sản phẩm nông, lâm, thủy sản), riêng xã Đại Minh có thêm các gian hàng trưng bày trái bưởi và cây bưởi giống to và ngon nhất hái trên những cây bưởi hàng trăm năm tuổi, được gắn nhãn mác để trưng bày và giới thiệu với du khách. Hội thi Thôn nữ duyên dáng vùng bưởi trình diễn trang phục các dân tộc huyện Yên Bình đã thu hút nhiều thí sinh từ 16 đến 25 tuổi, được chọn từ các xã, thị trấn trên địa bàn. Hội thi là màn trình diễn sắc màu từ những trang phục độc đáo, đặc sắc của các dân tộc Tày, Nùng, Dao, Cao Lan, Mông, giúp người xem cảm nhận rõ nét độc đáo, đặc trưng trên những nét hoa văn, chất liệu, nguồn gốc ra đời của từng trang phục, thể hiện bản sắc văn hóa, phản ánh sinh động giá trị đời sống vật chất lẫn tinh thần của từng dân tộc. Hội thi bóc bưởi với những trái bưởi mùa thu vàng dịu, hương thơm quyến rũ mời gọi của vùng miền được trang trí trên mâm ngũ quả cùng với các sản vật đặc trưng của vùng hồ Thác Bà, dưới bàn tay khéo léo của những người dân nơi đây tạo ra những tác phẩm nghệ thuật vô cùng độc đáo, đẹp mắt, cùng với đó là Hội thi ẩm thực "Hương vị vùng hồ Thác Bà" với các món ăn được chế biến từ cá hồ Thác Bà đã thu hút du khách đến dự Lễ hội. Lễ khai mạc hội đua thuyền được tổ chức tại chân đền Mẫu Thác Bà và địa điểm đua thuyền diễn ra tại bến cảng thuộc khu phố 7, thị trấn Thác Bà với sự tham gia của các vận động viên đến từ các xã, thị trấn trong huyện, tranh tài ở 3 nội dung đôi nam, đôi nữ và đôi nam nữ. Những người tham gia dự thi là những người giỏi chèo thuyền và có khả năng chinh phục sông nước, gặp nhiều thuận lợi trong cuộc sống. Lễ hội đua thuyền huyện Yên Bình tổ chức không chỉ là dịp để quảng bá những tiềm năng, thế mạnh và các sản vật địa phương mà còn thể hiện đặc sắc một nét sinh hoạt rất đời thường của những người dân hồn hậu, chất phác và mến khách vùng quê Đông Hồ Thác Bà. Trong khuôn khổ lễ hội còn diễn ra triển lãm ảnh “Đất và người Yên Bình”, thi đấu thể thao, liên hoan các Câu lạc bộ văn nghệ dân gian... Du khách đến với Yên Bái trong dịp này sẽ được tham quan vùng bưởi, các di tích lịch sử và khám phá hồ Thác Bà qua các tour du lịch sinh thái. Tham quan cây bưởi tổ và mô hình hộ gia đình trồng bưởi có thu nhập cao tại các thôn của xã Đại Minh, các điểm du lịch tâm linh trên địa bàn như: đình Khả Lĩnh, chùa Nổi, đền Cửa Ngòi, đình chùa Phúc Hòa, đền Mẫu Thác Bà… Lễ hội Bưởi Đại Minh được tổ chức là dịp tôn vinh những giá trị văn hóa truyền thống và nét độc đáo của thiên nhiên, con người đồng bào các dân tộc huyện Yên Bình nói riêng và tỉnh Yên Bái nói chung là cơ hội quảng bá, tuyên truyền tiềm năng thế mạnh của huyện đồng thời tạo điểm nhấn thu hút du khách, giới thiệu sản phẩm Bưởi Đại Minh đến với bạn bè trong và ngoài nước. 5. THÔNG TIN LIÊN HỆ: Du khách muốn thăm quan du lịch và thưởng thức đặc sản Bưởi Đại Minh liên hệ theo địa chỉ sau: Ủy ban nhân dân xã Đại Minh - Thôn Cầu 17 xã Đại Minh, huyện Yên Bình, tỉnh Yên Bái. Bà Nguyễn Thanh Huyền - Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Đại Minh; Điện thoại: 0978.632.337. Một số hình ảnh hoạt động của lễ hội: