CTTĐT - Ẩn chứa trong mình những giá trị lịch sử, văn hoá truyền thống đặc sắc linh thiêng. Đền Mẫu Đông Cuông luôn là điểm đến của đông đảo du khách thập phương trong hành trình tâm linh trở về cội nguồn. Ngoài lễ hội chính vào ngày Mão tháng Giêng đầu năm, Đền Đông Cuông còn có lễ hội vào ngày Mão đầu của tháng Chín âm lịch, hay còn gọi là lễ hội Cơm Mới với những nghi thức độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc.

Cổng thông tin điện tử tỉnh - Ẩn chứa trong mình những giá trị lịch sử, văn hoá truyền thống đặc sắc linh thiêng. Đền Mẫu Đông Cuông luôn là điểm đến của đông đảo du khách thập phương trong hành trình tâm linh trở về cội nguồn. Ngoài lễ hội chính vào ngày Mão tháng Giêng đầu năm, Đền Đông Cuông còn có lễ hội vào ngày Mão đầu của tháng Chín âm lịch, hay còn gọi là lễ hội Cơm Mới với những nghi thức độc đáo, mang đậm bản sắc dân tộc. Không sôi động và hoành tráng như lễ hội đầu năm, lễ hội Cơm Mới đền Đông Cuông được tổ chức vào ngày Mão đầu tiên của tháng 9 âm lịch hàng năm. Lễ hội là một cuộc sinh hoạt tinh thần mang đậm màu sắc dân gian, ẩn chứa những nghi thức độc đáo của người dân bản địa. Đây cũng là dịp để nhân dân các dân tộc trên địa bàn huyện Văn Yên và du khách thập phương đến đền Đông Cuông chiêm bái, tỏ lòng kính trọng tổ tiên, thoả mãn nhu cầu tâm linh với khát vọng trở về nguồn cội, đồng thời vui chơi giải trí,  mở rộng giao lưu thắt chặt thêm tình đoàn kết cộng đồng. Theo phong tục, trước ngày diễn ra lễ hội Cầu Cơm Mới, tức sáng ngày Mão tháng 9 âm lịch, Giai chay trong trang phục dân tộc Tày Khao truyền thống  rước trống chiêng đón ông Từ về đền để làm thủ tục bao sái lau dọn các ban thờ, thay nước, thay hoa và trầu cau mới. Buổi chiều mổ lợn đen làm lễ cúng tiệc tuần, thắp đèn nhang và mở cửa Hậu cung. Lễ hội Cơm Mới được mở đầu bằng nghi lễ mổ trâu đen tế Thần vào lúc 0 giờ ngày Mão tháng 9 âm lịch, lễ tế theo nghi thức hiến sinh cho trời đất, theo tập tục của người địa phương với nghi lễ linh thiêng và độc đáo của người Tày Khao. Sau khi chủ lễ làm xong các thủ tục trình thần linh thổ địa cùng các quan ngài thần thánh, Trâu đen được treo lên gốc cây mít cổ thụ hàng trăm năm tuổi trước cửa đền và được mổ cùng với những tục hèm bí truyền, sau đó được xả thịt làm cỗ đưa vào trong đền cúng khao quân. Tiết trâu được dùng để làm lễ hiến sinh cầu cho linh hồn những vị anh hùng đã hy sinh ở thác Ghềnh Ngai trong cuộc thuỷ chiến chống quân Nguyên Mông thủa trước. Cùng với các sản vật của địa phương, Cốm xanh là lễ vật không thể thiếu trong mâm lễ dâng Mẫu trong lễ hội Cơm Mới đền Đông Cuông. Cốm xanh không chỉ là lễ vật dâng lên Đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn đền Đông Cuông trong lễ Cầu Cơm Mới mà còn gắn với đời sống của người Tày Khao. Đã thành thông lệ, cứ độ đầu tháng 10 dương lịch hàng năm, khi những cánh đồng tràn ngập một màu vàng óng của lúa chín. Khắp các bản làng của người Tày Khao xã Đông Cuông lại rộn rã tiếng giã cốm, chuẩn bị cho lễ "ăn cơm mới" - một nghi lễ nông nghiệp truyền thống, một nét văn hóa độc đáo của người Tày Khao. Ngay sau khi thu hoạch vụ lúa mùa khi ngô, lúa đã chất đầy bồ thì đó cũng là thời điểm để bà con người dân tộc Tày Khao xã Đông Cuông bước vào lễ "cơm mới" với ý nghĩa tổng kết một năm sản xuất, dâng thành quả lao động cúng đất trời và các vị thần linh, cầu mưa thuận gió hòa, làm ăn phát đạt, mùa màng tươi tốt, con cháu mạnh khỏe và bày tỏ sự tôn kính lên ông bà tổ tiên đã khuất. Cùng với sự phát triển của nền kinh tế thị trường,  cách thức làm cốm xưa đã dần bị mai một trong đời sống và tiềm thức của người dân nơi đây. Xã Đông Cuông có 35% dân số là người Tày, nhưng hiện nay chỉ còn khoảng hơn chục người cao tuổi biết làm cốm theo đúng cách thức truyền thống để hạt cốm dẻo thơm giữ nguyên mùi vị của đồng quê. Để gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị, nét đẹp văn hoá truyền thống của địa phương, dưới sự chỉ đạo của Huyện uỷ, HĐND, UBND huyện Văn Yên, Sở Văn hoá - TT & Du lịch tỉnh, những năm qua, xã Đông Cuông đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, giáo dục để các tầng lớp nhân dân trong xã nâng cao nhận thức bảo tồn di tích, hiểu được ý nghĩa lịch sử của lễ hội, tự giác bảo vệ nơi thờ tự, cảnh quan môi trường, quyết tâm khôi phục lại phong tục truyền thống của địa phương thông qua hội thi Khéo tay làm cốm. Hội thi khéo tay làm cốm Hội thi khéo tay giã cốm là một trong những sinh hoạt văn hoá dân gian hết sức cuốn hút trong lễ Hội Cơm mới Đền Đông Cuông trong những năm qua. Đây không chỉ là dịp hội tụ các nghệ nhân có kinh nghiệm trong việc làm cốm để truyền dạy và giáo dục con cháu duy trì, bảo tồn và phát huy giá trị, nét đẹp văn hoá truyền thống của người Tày Khao. Đây còn là dịp để nhân dân xã Đông Cuông giao lưu, học tập kinh nghiệm, tiếp tục nâng cao chất lượng sản phẩm cốm, từng bước đưa sản phẩm Cốm của xã Đông Cuông trở thành hàng hoá phục vụ du khách thập phương. Được sự quan tâm của các cấp các ngành, sau nhiều năm bị quên lãng, từ năm 2012 trở lại đây, người Tày Khao xã Đông Cuông tưng bừng phục dựng lại cách thức làm cốm của cha ông. Lúa nếp làm cốm là giống lúa dẻo, thơm được trồng cấy  ngay tại địa phương. Khi hạt lúa bắt đầu vào chắc, được bà con ngắt từng bông rồi buộc lại thành từng cụm nhỏ, cho vào lò than củi nướng chín rồi giã bằng loỏng, được sàng, xảy bằng nong, nia rồi gói trong lá dong rừng. Những hạt lúa nếp ngoài đồng, qua bàn tay khéo léo của bà con người Tày Khao trở nên những hạt cốm dẻo thơm, chứa đựng trong đó là thành quả lao động, tấm lòng thành kính dâng lễ tạ ơn Mẫu và tổ tiên trong lễ Cơm Mới. Cũng từ hạt cốm dẻo thơm, người Tày Khao còn chế ra các món ăn đặc sắc, vừa ngon vừa có tác dụng bồi bổ cho sức khoẻ như cháo cốm, bánh cốm, xôi cốm, chè cốm, cốm lam, cơm cốm… Với tín ngưỡng thờ Mẫu và các anh hùng có công với nước, Đền Đông Cuông mang ý nghĩa giáo dục truyền thống lịch sử, văn hóa sâu sắc. Đây là một di tích lịch sử văn hóa lâu đời, một điểm du lịch văn hóa tâm linh thấm đẫm những huyền tích và truyền thuyết gắn với quá trình dựng nước và giữ nước của dân tộc, hàng năm thu hút hàng vạn du khách khắp miền về dâng hương, cầu tài cầu lộc, tìm kiếm những giây phút thư thái, thanh tịnh trong tâm hồn trong những chuyến hành hương về nguồn. Lễ hội Cơm Mới đền Đông Cuông không chỉ thuần tuý mang yếu tố tín ngưỡng mà còn là hình thức sinh hoạt văn hoá tinh thần mang đậm nét đạo lý, truyền thống tôn kính tổ tiên “Uống nước nhớ nguồn”, tưởng nhớ công lao các vị Thánh hiền đã có công lao xây dựng, bảo vệ quê hương đất nước. Đến với lễ hội Cơm Mới của đền Đông Cuông năm 2015, du khách sẽ được dâng lên đức Thánh Mẫu Thượng Ngàn và các vị anh hùng dân tộc một nén tâm hương, nguyện cầu cho quốc thái dân an, mưa thuận, gió hòa; Được hoà mình vào thiên nhiên in đậm dấu tích lịch sử của vùng đất tâm linh, được tham gia hội thi khéo tay giã cốm mang đậm bản sắc của người Tày Khao, được hiểu thêm về những sinh hoạt tín ngưỡng cổ truyền vừa có yếu tố tâm linh vừa có hơi thở của cuộc sống diễn ra trong không gian lễ hội đền Đông Cuông. Đây cũng là dịp để cộng đồng các dân tộc huyện Văn Yên ôn lại những phong tục tập quán truyền thống của cha ông, khôi phục và duy trì nhưng nét đẹp văn hoá của dân tộc mình; giáo dục truyền thống lịch sử, văn hoá sâu sắc, giúp các thế hệ Văn Yên hôm nay và mai sau tự hào về quê hương đất nước và luôn biết hướng về cội nguồn. Đồng thời quảng bá những sản phẩm du lịch văn hoá đã và đang đưa vào khai thác sử dụng nhằm thu hút khách du lịch đến với Văn Yên, góp phần vào sự thành công chung của Du lịch tỉnh Yên Bái ./.