Cách đây 55 năm, ngày 10/8/1961,
quân đội Mỹ đã thực hiện rải chất độc diệt cỏ đầu tiên từ Kom Tum, Đắc Tô - Tây
Nguyên, mở đầu cho chiến dịch phun rải chất độc tại miền Nam - Việt Nam. Trong
10 năm từ 1961 – 1971, đã có khoảng 80 triệu lit chất độc hóa học được quân đội
Mỹ rải xuống Việt Nam, trong đó có khoảng 366kg dioxin làm nhiễm độc và tàn phá
hàng triệu ha rừng và đất nông nghiệp. Nghiêm trọng hơn có khoảng 4,8 triệu
người Việt Nam bị phơi nhiễm chất độc hóa học. Nhiều trẻ em thế hệ thứ 2, thứ 3
và hàng vạn người chết trong đau khổ. Tác hại của nó đã di truyền sang nhiều thế
hệ con cháu khiến họ sống trong mất mát, thiệt thòi, từng ngày, từng giờ vật
lộn trong bệnh tật, đau đớn.
Mặc dù những người lính năm xưa trở về thời bình mang thương tật nặng, bị phơi nhiễm chất
độc hóa học, gặp nhiều khó khăn trong sinh hoạt nhưng họ luôn khắc phục khó
khăn, vươn lên chiến thắng bệnh tật, gương mẫu thực hiện lời dạy của Bác
“Thương binh tàn nhưng không phế”, mãi mãi là tấm gương cho thế hệ trẻ học tập
và noi theo.
Xuất ngũ
trở về quê hương với hai bàn tay trắng, mang trong mình thương tật 81%, là thương
binh ¼, bị nhiễm chất độc da cam; hứng
chịu nỗi đau đớn tột cùng khi 2 người con lần lượt ra đi nhưng Cựu chiến binh
Văn Hữu Khanh - sinh năm 1952, ở thôn 6, xã Việt Cường, huyện Trấn Yên đã vượt lên số phận, trở thành hộ làm kinh tế
giỏi, còn giúp đồng đội và làm công tác xã hội.
(Vợ chồng ông Khanh cho đàn cá ăn)
Tháng 5/1971, nghe theo tiếng gọi
của Tổ quốc, ông Văn Hữu Khanh làm đơn tình nguyện ra tiền tuyến. Trong bộ quân
phục của người lính cụ Hồ, ông Khanh nhận nhiệm vụ ở chiến trường Quảng Trị.
Trong thời gian chiến đấu ở chiến trường, ông Khanh đã hoàn thành xuất sắc mọi
nhiệm vụ được giao. Nhưng tiếng súng ác liệt, bom đạn dữ dội đã khiến ông bị
thương. Tháng 9/1974, ông xuất ngũ trở về địa phương khi cơ thể không lành lặn.
Người thanh niên trẻ năm nào bị hỏng một bên mắt không nhìn được và hỏng cả đôi
tai.
Hạnh phúc vỡ òa đến với vợ chồng ông
khi chào đón đứa con đầu lòng. Nhưng niềm vui sướng chẳng tày gang. Vợ ông mang
thai đứa con thứ 2, thứ 3 đều chưa lọt lòng mẹ đã rời xa cuộc đời này. Có với
nhau thêm 3 người con nữa, nhưng cả ba đứa trẻ khi sinh ra đều không mấy nhanh
nhẹn, hoạt bát như chúng bạn cùng trang lứa. Mặc dù những người con của ông
lành lặn về chân, tay, mặt, mũi nhưng chúng có biểu hiện không bình thường về
trí tuệ. Sau này, ông Khanh mới biết bản thân mình bị nhiễm chất độc quái ác gây
ảnh hưởng đến các con của mình.
(Ngôi nhà khang
trang của gia đình ông Văn Hữu Khanh ở thôn 6 - xã Việt Cường, huyện Trấn Yên)
Không cam chịu đói nghèo, vợ chồng
ông Khanh lao vào sản xuất, lao động để có tiền nuôi con. Năm 1983, thực hiện
chủ trương của Nhà nước về việc giao đất giao rừng cho dân, ông Khanh đã nhận
rừng về để phát triển kinh tế đồi rừng. Đến nay ông có 10ha rừng trồng bồ đề,
keo, chè… Bằng nhiều nguồn vay, ông đã mua lợn, mua gà về chăn thả. Một mình
loay hoay cả ngày, cả đêm, ông đào được 2 mẫu ao thả cá và có hơn 1 mẫu ruộng. Đến
nay, gia đình ông đã trở thành hộ làm kinh tế giỏi của địa phương với mức thu
nhập bình quân trên 100 triệu đồng/năm. Vợ chồng ông đã có ngôi nhà khang
trang, sạch đẹp. Mặc dù mang trong mình chất độc da cam, sức khỏe giảm sút
nhưng ngoài việc làm kinh tế, ông Khanh vẫn tích cực tham gia công tác xã hội.
Bản thân ông được bà con hàng xóm yêu quý, tin tưởng.
Rời nhà ông Khanh, chúng tôi đến
thăm gia đình cựu chiến binh Nguyễn Tiến Thỏa ở tổ 2 – Phường Hợp Minh, Thành
phố Yên Bái. Cũng giống như ông Khanh, ông Thỏa chưa bao giờ nguôi ngoai nỗi
đau bởi hậu quả của chiến tranh. Năm 1972, ông Thỏa nhập ngũ tham gia chiến đấu
ở Thành cổ Quảng Trị. Ngày đất nước toàn thắng, ông trở về quê hương xây dựng
cuộc sống mới và được đón nhận niềm vui làm cha. Thế nhưng, niềm hạnh phúc ấy
lại trở thành nỗi đau khi cả hai người con của ông đều ảnh hưởng của chất độc
da cam. Cả hai người con may mắn lành lặn nhưng sức khỏe yếu ớt, thường xuyên
đau ốm. Vợ chồng ông dù tuổi già sức yếu nhưng vẫn phải nén nỗi đau làm việc
cật lực nuôi các con. Hàng ngày, người vợ của ông vẫn tần tảo sớm hôm bán hàng
ngoài chợ kiếm thêm thu nhập. Còn ông Thỏa ở nhà chăn nuôi lợn. Hiện nay, ông
nuôi 10 con lợn nái để bán. Mức thu nhập bình quân của gia đình ông cũng dao
động từ 100 triệu đồng/năm.
(Cựu chiến binh Nguyễn Tiến Thỏa chăm sóc đàn lợn)
Về Thôn Nước Mát,
Xã Âu Lâu, hỏi gia đình ông Nguyễn Viết Tuyên, từ cụ già đến những em nhỏ không ai là không biết và lắc đầu thương
cảm. Trong ngôi nhà cấp bốn nằm lọt thỏm là hình ảnh người lính già khắc khổ
đang lau rửa tay chân, mặt mũi cho đứa con trai tội nghiệp. Người lính già ấy
là ông Nguyễn Viết Tuyên.
Bên chén trà nóng
chưa kịp nhấp môi, ông Tuyên kể lại: Tôi tham gia nhập ngũ từ năm 1972 – 1984,
chiến đấu tại 3 chiến trường: Nam Lào, miền Nam, Campuchia. Trong lúc làm nhiệm
vụ chiến đấu, tôi bị thương và sau đó bị ảnh hưởng chất độc da cam. Con trai cả
sinh năm 1984 là cháu Tân bị thiểu năng không biết gì. Việc sinh hoạt cá nhân
đều một tay tôi chăm sóc để vợ đi chợ bán hàng, kiếm tiền nuôi cả gia đình. Con
gái thứ 2 của tôi sinh năm 1986 đã lập gia đình được 4 năm nhưng mãi đến giờ
vẫn chưa sinh con. Còn con trai thứ 3 là Nguyễn Viết Hậu - sinh năm 1993 thì tay bị teo hết chỉ học được
hết lớp 7.
Không khí trong ngôi nhà bỗng trở nên ảm đạm không một
tiếng nói. Ánh mắt của người lính già nhỏ giọt chan chứa khi chứng kiến máu mủ
của mình phải chịu đau khổ mà đành bất lực. Nhìn anh Tân, chúng tôi cũng không
khỏi xót xa cho tuổi đời của một chàng trai trẻ bất hạnh. Ở cái tuổi hơn 30, đúng
ra anh đang được sống trong không gian của tình bạn, tình yêu. Đúng ra anh đã
có một gia đình êm ấm, hạnh phúc với vợ con quây quần. Thế nhưng, số phận đã
sinh ra anh lại không cho anh được làm một người bình thường như bao con người
khác. Hơn 30 năm, cuộc sống của anh chưa một lần được chứng kiến những giây phút
hạnh phúc của cuộc đời. Tất cả những tai ương, bất hạnh đó đến với anh đều mang
tên “nỗi đau da cam”.
(Ông Nguyễn Viết Tuyên chăm sóc con trai cả bị ảnh hưởng bởi chất độc da cam)
Giờ đây, cuộc sống gia đình ông tuy đã qua
đi thời cơ cực, nhọc nhằn lo chén cơm, manh áo, nhưng nỗi đau chất độc da
cam/dioxin vẫn còn đó trong tiềm thức của ông Tuyên. Ông Tuyên tâm sự: “Dù thân
thể có mang di chứng chất độc da cam tôi cũng cam chịu, nhưng các con tôi thì
đau khổ suốt đời. Phận làm cha mẹ đau đớn lắm. Nhưng không vì thế mà gia đình
tôi ỷ lại hay trông chờ sự giúp đỡ của người khác. Tôi dặn mình phải nỗ lực
phấn đấu vươn lên lo cho cuộc sống ổn định, trở thành những con người có ích
cho xã hội”.
Trường hợp của Tiến, của Hậu hay
những người con của ông Khanh, ông Thỏa chỉ là số ít trường hợp khi sinh ra bị dị tật do chất độc da cam gây ra. Theo
thống kê của Sở Lao động - Thương binh và Xã hội tỉnh, hiện trên địa bàn tỉnh
có trên 1.350
người bị nhiễm chất độc hóa học, trong đó có 779 nạn nhân trực tiếp tham gia
kháng chiến bị nhiễm chất độc hóa học; con đẻ của nạn nhân tham gia kháng chiến
bị phơi nhiễm là trên 570 nạn nhân. Hiện nay, Đảng bộ, chính quyền nhân dân
tỉnh Yên Bái đã triển khai thực hiện tốt các chủ trương, chính sách của Đảng và
Nhà nước đối với người có công, người tham gia kháng chiến bị nhiễm chất độc
hóa học.
Tỉnh Yên Bái đã thành lập Hội nạn
nhân chất độc da cam/dioxin. Hội đã phát động đến
cán bộ, hội viên và các cơ quan, đơn vị toàn tỉnh gây quỹ ủng hộ nạn nhân chất
độc da cam... Qua đó, đã thu hút được sự hỗ trợ của nhiều nhà hảo tâm là các cá
nhân cũng như doanh nghiệp trong tỉnh cùng đi thăm và tặng quà cho các gia đình
nạn nhân chất độc da cam ở các huyện, thị, thành phố; Hỗ trợ và động viên tinh
thần họ bằng nhiều hình thức như: Thăm hỏi, tặng quà; xây mới, sửa chữa nhà ở;
luân chuyển vốn vay da cam đến các hộ có nạn nhân chất độc da cam được vay vốn
chăn nuôi và phát triển kinh tế... Trong 6 tháng đầu năm 2016 đã hỗ trợ đối
tượng nạn nhân chất độc da cam làm 20 nhà, mỗi nhà trị giá 50 triệu đồng.
Ông Nguyễn Văn Dũng – Chủ tịch Hội
nạn nhân chất độc da cam/dioxin tỉnh Yên Bái cho biết: “Tỉnh hội luôn ghi nhận
và đánh giá cao những cố gắng, nỗ lực vượt qua khó khăn vươn lên trong cuộc
sống của những người lính bộ đội cụ Hồ, của những thương binh bị phơi nhiễm
chất độc hóa học. Đặc biệt là công lao của họ, đóng góp của họ trong phong trào
xây dựng nông thôn mới. Họ đã vươn lên làm kinh tế, giúp gia đình xóa đói giảm
nghèo. Trong thời gian tới, thực hiện mục tiêu của Tỉnh ủy, UBND, Hội sẽ phối
hợp tổ chức đào tạo nghề cho những nạn nhân bị nhiễm chất độc da cam còn đủ sức
khỏe để họ vươn lên làm kinh tế. Cùng với đó, huy động nguồn lực của các cấp,
các ngành, doanh nghiệp để giúp họ xoa dịu nỗi đau, để các nạn nhân được làm
nhà, được khám bệnh cấp thuốc miễn phí; giúp họ xóa đi mặc cảm trong nỗi đau,
từng bước ổn định tinh thần vươn lên trong cuộc sống. Các giải pháp cụ thể là
giúp hội viên vay vốn phát triển sản xuất không tính lãi; hỗ trợ làm nhà”…
Mỗi ngày, vẫn còn
đó những người cha, người mẹ đang cùng con trẻ đau nỗi đau mang tên "da cam". Mỗi
người có mỗi cách khác nhau để chịu đựng, để vươn lên, để sống, để con trẻ được
làm người. Họ đang rất cần sự quan tâm,
giúp đỡ của cộng đồng để bớt đi sự mặc cảm, vươn lên trong cuộc sống. Vì vậy, công tác chăm sóc nạn nhân chất độc da cam/dioxin
là nhiệm vụ thường xuyên lâu dài. Sự giúp đỡ tuy không to lớn về mặt vật chất nhưng sẽ làm dịu đi
nỗi đau bệnh tật, rút ngắn khoảng cách giữa nạn nhân nhiễm chất độc da cam với
xã hội.