CTTĐT - Mùa Xuân đã thực sự trở lại theo vòng quay một năm của trái đất. Và mỗi ai đã từng đặt chân tới mảnh đất Nghĩa Lộ - Mường Lò thì chắc chắn sẽ là một lần nhớ mãi, đặc biệt là đến Nghĩa Lộ vào những ngày đầu xuân nắm mới, bởi du khách sẽ không chỉ được tận hưởng bầu không khí xuân ấm áp mà còn được hòa mình vào những lễ hội truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc nơi đây mỗi độ xuân xang, đặc biệt là của đồng bào dân tộc Thái, dân tộc chiếm hơn 48% dân số toàn thị xã.
Đồng bào Thái Nghĩa Lộ làm bánh truyền thống đón Tết Nguyên đán
Khi những bông hoa đào, hoa mận bung trắng những cánh rừng, khi những cánh én nhỏ trao liệng trên bầu trời thì đó cũng là lúc bản làng người Thái ở Thị xã Nghĩa Lộ bắt đầu bước vào mùa lễ hội cùng nhiều hoạt động vui xuân đón tết với âm vang của tiếng cồng chiêng, dập dìu trong điệu xòe và các trò chơi dân gian. Ai trong chúng ta cũng đều có cội nguồn tổ tiên để nhớ ơn sinh thành nuôi dưỡng, đối với người Thái Nghĩa Lộ, xuân nào cũng vậy, bắt đầu từ 20 tháng Giêng âm lịch trở đi, các bản làng người Thái bắt đầu tổ chức lễ hội Xên Bản - Xên Mường. Nghệ nhân Lò Văn Biến - Phường Trung Tâm - Thị xã Nghĩa Lộ cho biết: Đây là Lễ cúng trời đất, thần linh, tổ tiên, cầu mong một năm mới tốt lành. Mâm cúng được chuẩn bị tươm tất với 2 con trâu, một trắng, một đen, nhiều gà lợn để tỏ lòng thành kính, cầu được sức khỏe mùa màng tốt tươi. Họ gửi gắm vào đó những ước vọng lớn lao về một cuộc sống bình yên, no ấm nơi bản Mường, đồng thời cũng là dịp thi tài, vui chơi, trai gái tìm hiểu, tâm tình qua tiếng khắp, tiếng khèn.
Nếu Xên Bản, Xên Mường được coi là yếu tố tâm linh thì Hạn Khuống được coi là linh hồn trong đời sống văn hóa tinh thần của người Thái Nghĩa Lộ. “Hạn Khuống” là một nét văn hóa đặc sắc, tinh tế mang đậm tính nhân văn của đồng bào dân tộc Thái, có từ lâu đời, dịch từ tiếng Thái thì “Hạn” có nghĩa là sàn, “Khuống” là sân, đất trong bản được dựng lên ở ngoài trời. Xa xưa, Hội thường được tổ chức sau thu hoạch vụ mùa, giữa tiết trời thu đông với hình thức ca nhạc quần chúng, ngày nay Hội đã được thị xã Nghĩa Lộ quan tâm phục dựng và tổ chức thường niên vào dịp Rằm tháng Giêng âm lịch hàng năm tại những xã có đông đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Hạn Khuống gồm 2 phần: Phần lễ và phần Hội. Phần lễ là quá trình tổ chức lễ khánh thành Hạn Khuống, sau khi Hạn Khuống được khánh thành, thanh niên nam nữ trong bản rủ nhau đóng góp lễ vật để cúng thần linh, thổ công thổ địa và các ma phù hộ cho sinh hoạt Hạn Khuống được thuận lợi, bình an, tốt đẹp. Trong phần hội, là phần giao duyên tìm hiểu nhau giữa các chàng trai cô gái Thái. Ở Nghĩa Lộ, điệu hát Hăn nê là đặc trưng trong lối khắp ở Hạn Khuống. Nhận thấy rõ những giá trị nhân văn, giáo dục con người của Hội Hạn Khuống, Thị ủy Nghĩa Lộ đặc biệt quan tâm, lãnh đạo chỉ đạo triển khai xây dựng và bảo vệ thành công Đề tài khoa học “Hội Hạn Khuống của đồng bào dân tộc Thái vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ”; Hoàn thiện Hồ sơ đề nghị Công nhận Hội Hạn Khuống của đồng bào dân tộc Thái vùng Mường Lò Nghĩa Lộ trở thành Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Cùng với Hội Hạn Khuống thì nghệ thuật Xòe thái vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia đầu tiên ở Thị xã Nghĩa Lộ. Người Thái có câu: “Không xòe không tốt lúa, không xòe thóc cạn bồ, không xòe cây ngô không ra bắp, không xòe trai gái không thành đôi”. Những điệu xòe của người Thái hiện nay đã trở thành Di sản quốc gia, là niềm tự hào không chỉ của đồng bào dân tộc Thái, mà còn là niềm vinh dự khi được đông đảo quần chúng nhân dân trên địa bàn Thị xã Nghĩa Lộ gìn giữ và tiếp tục phát huy. Hiện nay, người dân thị xã ai ai cũng biết múa xòe, xòe thái được đưa vào trong chương trình học tập ngoại khóa của các trường học ở Nghĩa Lộ, đặc biệt hàng năm, trong Tuần Văn hóa du lịch Mường Lò, thị xã Nghĩa Lộ đều tổ chức màn đại xòe huy động hàng nghìn diễn viên nghệ nhân tham gia, góp phần quảng bá, tôn vinh những giá trị nhân văn to lớn của nghệ thuật Xòe Thái. Chị Nguyễn Thị Thêu ở tổ 7, phường Cầu Thia - thị xã Nghĩa Lộ phấn khởi cho hay: Bản thân tôi cảm thấy rất tự hào khi mình được thể hiện, được biểu diễn tới bạn bè du khách muôn phương về Điệu xòe của người Thái, mình sẽ cùng với người dân Nghĩa Lộ gìn giữ những điệu xòe này cho đến mai sau.
Chơi Tó mắc lẹ trong hội xuân.
Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) và Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Những năm qua, thị xã Nghĩa Lộ đã quan tâm khôi phục các lễ hội truyền thống nhất là vào dịp đầu xuân của đồng bào dân tộc Thái nơi đây. Đăng cai phối hợp tổ chức nhiều chương trình quảng bá, giới thiệu về nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái nơi đây. Khuyến khích phát triển các mô hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái.
Đặc biệt, sau 3 năm triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng Thị xã văn hóa du lịch Nghĩa Lộ giai đoạn 2013 - 2020” Thị xã đã gặt hái được nhiều thành tựu to lớn: Xác lập kỷ lục quốc gia cho Màn đại xòe cổ lớn nhất Việt Nam với 2013 diễn viên nghệ nhân tham gia; Được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia Nghệ thuật Xòe Thái. Đặc biệt, Thị xã đã tăng cường đẩy mạnh và quảng bá hình ảnh tiềm năng thế mạnh của địa phương thông qua việc tổ chức Tuần Văn hóa du lịch hàng năm. Nổi bật nhất là năm 2016, Tuần Văn hóa du lịch Mường Lò với nhiều điểm nhấn đặc sắc như: Màn diễu diễn đường phố với sự tham gia của 5 tỉnh Tây Bắc, Liên hoan diễn xướng văn hóa dân gian dân tộc Thái khu vực Tây Bắc…cùng nhiều hoạt động văn hóa, trải nghiệm được tổ chức mang tính chuyên nghiệp đã thu hút trên 30.000 lượt du khách đến với Nghĩa Lộ, để lại nhiều ấn tượng đậm nét trong lòng nhân dân.
Xác định phát triển kinh tế, du lịch phải song hành với bảo tồn gìn giữ và phát triển văn hóa, để vừa tạo tiền đề vừa là động lực thúc đẩy. Thị xã Nghĩa Lộ đã và đang tích cực gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đặc sắc riêng có của đồng bào các dân tộc sinh sống trên địa bàn. Coi đây là lợi thế để giới thiệu, quảng bá hình ảnh con người Nghĩa Lộ ra quốc gia và thế giới. Đồng chí Đỗ Quang Minh - Chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ cho biết: Để thực hiện thành công Đề án “Xây dựng Thị xã văn hóa du lịch Nghĩa Lộ giai đoạn 2013 - 2020” thị xã đặc biệt coi trọng và có nhiều định hướng phát triển du lịch phải đi đôi với gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc địa phương, làm nền tảng và dựa vào đó để phát triển du lịch, thương mại và dịch vụ.
Một mùa xuân mới lại về trên quê hương Nghĩa Lộ - nơi có những vòng xòe bất tận - nơi điệu khắp mừng bản mường đổi thay đang rộn rã ngân vang. Người dân phố núi Miền Tây lại cùng chung vui bên gia đình, bên tiếng trống tiếng chiêng nhịp nhàng và những cái nắm tay thật chặt, biểu trưng cho sự đoàn kết một lòng cùng xây dựng Nghĩa Lộ sớm trở thành thị xã văn hóa, cơ bản đạt các tiêu chí đô thị loại III vào năm 2020./.
601 lượt xem
Cổng thông tin điện tử tỉnh - Mùa Xuân đã thực sự trở lại theo vòng quay một năm của trái đất. Và mỗi ai đã từng đặt chân tới mảnh đất Nghĩa Lộ - Mường Lò thì chắc chắn sẽ là một lần nhớ mãi, đặc biệt là đến Nghĩa Lộ vào những ngày đầu xuân nắm mới, bởi du khách sẽ không chỉ được tận hưởng bầu không khí xuân ấm áp mà còn được hòa mình vào những lễ hội truyền thống đặc sắc của đồng bào các dân tộc nơi đây mỗi độ xuân xang, đặc biệt là của đồng bào dân tộc Thái, dân tộc chiếm hơn 48% dân số toàn thị xã. Khi những bông hoa đào, hoa mận bung trắng những cánh rừng, khi những cánh én nhỏ trao liệng trên bầu trời thì đó cũng là lúc bản làng người Thái ở Thị xã Nghĩa Lộ bắt đầu bước vào mùa lễ hội cùng nhiều hoạt động vui xuân đón tết với âm vang của tiếng cồng chiêng, dập dìu trong điệu xòe và các trò chơi dân gian. Ai trong chúng ta cũng đều có cội nguồn tổ tiên để nhớ ơn sinh thành nuôi dưỡng, đối với người Thái Nghĩa Lộ, xuân nào cũng vậy, bắt đầu từ 20 tháng Giêng âm lịch trở đi, các bản làng người Thái bắt đầu tổ chức lễ hội Xên Bản - Xên Mường. Nghệ nhân Lò Văn Biến - Phường Trung Tâm - Thị xã Nghĩa Lộ cho biết: Đây là Lễ cúng trời đất, thần linh, tổ tiên, cầu mong một năm mới tốt lành. Mâm cúng được chuẩn bị tươm tất với 2 con trâu, một trắng, một đen, nhiều gà lợn để tỏ lòng thành kính, cầu được sức khỏe mùa màng tốt tươi. Họ gửi gắm vào đó những ước vọng lớn lao về một cuộc sống bình yên, no ấm nơi bản Mường, đồng thời cũng là dịp thi tài, vui chơi, trai gái tìm hiểu, tâm tình qua tiếng khắp, tiếng khèn.
Nếu Xên Bản, Xên Mường được coi là yếu tố tâm linh thì Hạn Khuống được coi là linh hồn trong đời sống văn hóa tinh thần của người Thái Nghĩa Lộ. “Hạn Khuống” là một nét văn hóa đặc sắc, tinh tế mang đậm tính nhân văn của đồng bào dân tộc Thái, có từ lâu đời, dịch từ tiếng Thái thì “Hạn” có nghĩa là sàn, “Khuống” là sân, đất trong bản được dựng lên ở ngoài trời. Xa xưa, Hội thường được tổ chức sau thu hoạch vụ mùa, giữa tiết trời thu đông với hình thức ca nhạc quần chúng, ngày nay Hội đã được thị xã Nghĩa Lộ quan tâm phục dựng và tổ chức thường niên vào dịp Rằm tháng Giêng âm lịch hàng năm tại những xã có đông đồng bào dân tộc Thái sinh sống. Hạn Khuống gồm 2 phần: Phần lễ và phần Hội. Phần lễ là quá trình tổ chức lễ khánh thành Hạn Khuống, sau khi Hạn Khuống được khánh thành, thanh niên nam nữ trong bản rủ nhau đóng góp lễ vật để cúng thần linh, thổ công thổ địa và các ma phù hộ cho sinh hoạt Hạn Khuống được thuận lợi, bình an, tốt đẹp. Trong phần hội, là phần giao duyên tìm hiểu nhau giữa các chàng trai cô gái Thái. Ở Nghĩa Lộ, điệu hát Hăn nê là đặc trưng trong lối khắp ở Hạn Khuống. Nhận thấy rõ những giá trị nhân văn, giáo dục con người của Hội Hạn Khuống, Thị ủy Nghĩa Lộ đặc biệt quan tâm, lãnh đạo chỉ đạo triển khai xây dựng và bảo vệ thành công Đề tài khoa học “Hội Hạn Khuống của đồng bào dân tộc Thái vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ”; Hoàn thiện Hồ sơ đề nghị Công nhận Hội Hạn Khuống của đồng bào dân tộc Thái vùng Mường Lò Nghĩa Lộ trở thành Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia.
Cùng với Hội Hạn Khuống thì nghệ thuật Xòe thái vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ đã được công nhận là Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia đầu tiên ở Thị xã Nghĩa Lộ. Người Thái có câu: “Không xòe không tốt lúa, không xòe thóc cạn bồ, không xòe cây ngô không ra bắp, không xòe trai gái không thành đôi”. Những điệu xòe của người Thái hiện nay đã trở thành Di sản quốc gia, là niềm tự hào không chỉ của đồng bào dân tộc Thái, mà còn là niềm vinh dự khi được đông đảo quần chúng nhân dân trên địa bàn Thị xã Nghĩa Lộ gìn giữ và tiếp tục phát huy. Hiện nay, người dân thị xã ai ai cũng biết múa xòe, xòe thái được đưa vào trong chương trình học tập ngoại khóa của các trường học ở Nghĩa Lộ, đặc biệt hàng năm, trong Tuần Văn hóa du lịch Mường Lò, thị xã Nghĩa Lộ đều tổ chức màn đại xòe huy động hàng nghìn diễn viên nghệ nhân tham gia, góp phần quảng bá, tôn vinh những giá trị nhân văn to lớn của nghệ thuật Xòe Thái. Chị Nguyễn Thị Thêu ở tổ 7, phường Cầu Thia - thị xã Nghĩa Lộ phấn khởi cho hay: Bản thân tôi cảm thấy rất tự hào khi mình được thể hiện, được biểu diễn tới bạn bè du khách muôn phương về Điệu xòe của người Thái, mình sẽ cùng với người dân Nghĩa Lộ gìn giữ những điệu xòe này cho đến mai sau.
Chơi Tó mắc lẹ trong hội xuân.
Thực hiện Nghị quyết Trung ương 5 (khóa VIII) và Nghị quyết Hội nghị lần thứ 9 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI “về xây dựng và phát triển văn hóa, con người Việt Nam đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước”. Những năm qua, thị xã Nghĩa Lộ đã quan tâm khôi phục các lễ hội truyền thống nhất là vào dịp đầu xuân của đồng bào dân tộc Thái nơi đây. Đăng cai phối hợp tổ chức nhiều chương trình quảng bá, giới thiệu về nét văn hóa đặc sắc của đồng bào dân tộc Thái nơi đây. Khuyến khích phát triển các mô hình du lịch cộng đồng, du lịch sinh thái.
Đặc biệt, sau 3 năm triển khai thực hiện Đề án “Xây dựng Thị xã văn hóa du lịch Nghĩa Lộ giai đoạn 2013 - 2020” Thị xã đã gặt hái được nhiều thành tựu to lớn: Xác lập kỷ lục quốc gia cho Màn đại xòe cổ lớn nhất Việt Nam với 2013 diễn viên nghệ nhân tham gia; Được công nhận Di sản văn hóa phi vật thể Quốc gia Nghệ thuật Xòe Thái. Đặc biệt, Thị xã đã tăng cường đẩy mạnh và quảng bá hình ảnh tiềm năng thế mạnh của địa phương thông qua việc tổ chức Tuần Văn hóa du lịch hàng năm. Nổi bật nhất là năm 2016, Tuần Văn hóa du lịch Mường Lò với nhiều điểm nhấn đặc sắc như: Màn diễu diễn đường phố với sự tham gia của 5 tỉnh Tây Bắc, Liên hoan diễn xướng văn hóa dân gian dân tộc Thái khu vực Tây Bắc…cùng nhiều hoạt động văn hóa, trải nghiệm được tổ chức mang tính chuyên nghiệp đã thu hút trên 30.000 lượt du khách đến với Nghĩa Lộ, để lại nhiều ấn tượng đậm nét trong lòng nhân dân.
Xác định phát triển kinh tế, du lịch phải song hành với bảo tồn gìn giữ và phát triển văn hóa, để vừa tạo tiền đề vừa là động lực thúc đẩy. Thị xã Nghĩa Lộ đã và đang tích cực gìn giữ, bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đặc sắc riêng có của đồng bào các dân tộc sinh sống trên địa bàn. Coi đây là lợi thế để giới thiệu, quảng bá hình ảnh con người Nghĩa Lộ ra quốc gia và thế giới. Đồng chí Đỗ Quang Minh - Chủ tịch UBND thị xã Nghĩa Lộ cho biết: Để thực hiện thành công Đề án “Xây dựng Thị xã văn hóa du lịch Nghĩa Lộ giai đoạn 2013 - 2020” thị xã đặc biệt coi trọng và có nhiều định hướng phát triển du lịch phải đi đôi với gìn giữ những giá trị văn hóa truyền thống của đồng bào các dân tộc địa phương, làm nền tảng và dựa vào đó để phát triển du lịch, thương mại và dịch vụ.
Một mùa xuân mới lại về trên quê hương Nghĩa Lộ - nơi có những vòng xòe bất tận - nơi điệu khắp mừng bản mường đổi thay đang rộn rã ngân vang. Người dân phố núi Miền Tây lại cùng chung vui bên gia đình, bên tiếng trống tiếng chiêng nhịp nhàng và những cái nắm tay thật chặt, biểu trưng cho sự đoàn kết một lòng cùng xây dựng Nghĩa Lộ sớm trở thành thị xã văn hóa, cơ bản đạt các tiêu chí đô thị loại III vào năm 2020./.