Welcome to Yen Bai Portal
  • Đường dây nóng: 02163.818.555
  • English

Di tích cấp tỉnh >> Văn hóa - Xã hội

Di tích đình Làng Xóa, xã An Phú, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái

27/04/2017 17:35:10 Xem cỡ chữ Google
Ngày 06/02/2015 của Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái ban hành Quyết định số 215/QĐ-UBND công nhận đình Làng Xóa, xã An Phú, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

Ông Lý Đạt Lam - Trưởng phòng VHTT huyện trao Bằng công nhận Di tích cấp tỉnh Đình Làng Xóa

1. Tên Di tích:

Di tích lịch sử đình Làng Xóa, xã An Phú, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái.

2. Loại hình Di tích:

Di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh.

3. Quyết định công bố di tích:

Quyết định số 215/QĐ-UBND ngày 06/02/2015 của Ủy ban nhân dân tỉnh Yên Bái công nhận đình Làng Xóa, xã An Phú, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái là Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh.

4. Địa điểm và đường đến Di tích:

Di tích đình Làng Xóa thuộc Làng Xóa, xã An Phú, huyện Lục Yên, tỉnh Yên Bái, diện tích khoanh vùng bảo vệ 3.757,5m2. Để đến di tích đình Làng Xóa  du khách có thể đi bằng hai đường:

- Đường bộ: Du khách đi từ Trung tâm thành phố Yên Bái theo Quốc lộ 70 (Yên Bái - Lào Cai), đến ngã ba Khánh Hòa đi theo đường Tỉnh lộ vào thị trấn Yên Thế - Lục Yên (20km), sau đó đi tiếp 23km vào xã An Phú là tới Đình.

- Đường thủy: Du khách đi ca nô từ bến Tân Hương (Thác Bà, huyện Yên Bình) khoảng 80km đến bến Xuân Long (xã Xuân Long, huyện Yên Bình), đi tiếp đến xã An Phú là đến di tích đình Làng Xóa.

- Nếu du khách từ thành phố Lào Cai đi xuôi Quốc lộ 70 (Lào Cai - Yên Bái), tới ngã ba Khánh Hòa, đi tiếp 20km vào thị trấn Yên Thế, tiếp tục đi đến xã An Phú là đến Di tích.

5. Sơ lược lịch sử Di tích:

Đời sống tâm linh của người Việt Nam nói chung người Tày xã An Phú nói riêng đã tồn tại nhiều hình thức tín ngưỡng, tôn giáo khác nhau. Tín ngưỡng thờ cúng tổ tiên trong mỗi gia đình người Tày là quan trọng nhất. Bên cạnh đó, tín ngưỡng thờ thần cũng rất phổ biến trong mỗi bản làng của dân tộc Tày. Người Tày quan niệm “vạn vật đều có linh hồn” nên họ cho rằng tất cả các hiện tượng tự nhiên (thần sông, thần núi, thần sấm sét, thần lửa) đều có linh hồn và có ma. Theo quan niệm đó, các thần thổ địa (thổ công) thành hoàng, thần núi, thần sông, thần lửa,…có “nhiệm vụ” bảo vệ bản mường nên được cả bản mường thờ chung trong mỗi dịp lễ hội.

Theo quan niệm của người Tày nói chung, người Tày Làng Xóa, xã An Phú nói riêng “Đất có Thổ Công, sông có Hà Bá”, ở đâu có sự sống của con người thì ở đó có Thổ Công cai quản và họ cho rằng Thổ Công (hay còn gọi là Ông Địa) là một vị thần có công đức, có công lao với dân làng, mỗi khi dân đến định cư thành lập làng bản mới là có một vị thần Thổ Công cai quản, bảo vệ, phù hộ cho cả bản. Chính vì thế dân Làng Xóa lập Đình thờ thần Thổ Công.

Đình Làng Xóa xây dựng năm 1878, từ khi người Tày đến định cư vùng đất An Phú và lập Làng Xóa nên tên Đình được gắn với địa danh gọi là đình Làng Xóa. Theo các cụ khi xây dựng, trong lúc lợp mái, bất ngờ một cơn cuồng phong, sấm chớp ầm ầm, bụi bay mù mịt, dân làng hoảng sợ, tất cả lá cọ lợp trên mái bị giật tung bay ra một bãi đất trống giữa cánh đồng cách đó khoảng 300m. Dân làng thấy lạ cho đây là điềm báo, cần phải thay đổi vị trí Đình mới hợp với ý Thần, nên dân làng chuyển địa điểm xây dựng Đình đến bãi đất nơi cọ bay đến. Từ đó đến năm 1960, khi Đình bị hỏng không thay đổi vị trí.

Đình xây dựng hình chữ Nhất, quay hướng Nam. Đình gồm 3 gian nhà đất, hai chái, chiều dài khoảng 12m, chiều rộng 6m, cột gỗ to, mái lợp cọ, chỉ có hai đầu hồi Đình lịa ván ghép tường.

Hai bên đầu hồi nhà có ban làm bằng gỗ, trên mặt tre đan, cao khoảng 1,3 - 1,6m, rộng 3,5m, mỗi ban thờ có 3 bát nhang, xung quanh phía trên gần xà ngang có giàn tre đan tạo thành ban thờ. Gian chính giữa cửa ra vào, phía trong có ban thờ gồm 3 bát nhang, ở giữa gian có một sàn nhỏ làm bằng tre, cột gỗ.

Xung quanh Đình là đồng ruộng của làng, có một đường vào nhỏ. Trong khuôn viên Đình có trồng 1 cây đa, 2 cây trám, xung quanh khuôn viên Đình có nhiều cây cọ, sân rộng  để  tổ chức lễ hội hàng năm.

Ngoài thờ thần Thổ Công, dân Làng Xóa còn thờ Thành Hoàng, người có công đầu tiên có công khai sơn lập làng, bản và thờ người sống lâu nhất trong bản có công giúp đỡ, bảo vệ dân làng, làm cho bản Làng ngày càng phát triển (Thành Hoàng). Sau khi hai người đó qua đời dân làng gọi là hai vị “Phúc Thần” và thờ tại Đình làng. Từ đó dân Làng Xóa xây dựng Đình để thờ thần Thổ Công và Thành Hoàng làng hay còn gọi là “Phúc Thần”, người có công đầu tiên đưa dân đến lập bản mường và người già có công với làng bản để dân có cuộc sống yên lành.

Năm 1953, đình Làng Xóa bị hư hỏng một phần, nhân dân tạm dỡ bỏ. Sau khi thực hiện xong chính sách cải cách ruộng đất (năm 1956) nhân dân tiếp tục dựng lại Đình và tổ chức các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng.

Năm 1960, thực hiện chủ trương của Đảng, Nhà nước tập trung sức người, sức của cho cuộc kháng chiến chống Mỹ và thực hiện chính sách chống mê tín dị đoan, xây dựng đời sống mới của Nhà nước nên mọi sinh hoạt tín ngưỡng tại Đình đều cho là mê tín di đoan, cần phải loại bỏ. Từ đó đình Làng Xóa bị bỏ, không có ai dám đến, lâu ngày bỏ hoang, do tác động của thời tiết, mưa nắng, ẩm ướt các cột, lá cọ bị mục, Đình bị sụp đổ, các đồ thờ một phần thất lạc, một số bị mục nát.

Sau hơn 50 năm, đình làng Xóa, xã An Phú không được phục dựng, hiện nay nơi Đình tọa lạc chỉ còn lại bãi đất trống khuôn viên của Đình xưa, có diện tích khoảng hơn hơn 3000 m2.

6. Các nhân vật được thờ tự:

Đình Làng Xóa thờ thần Thổ Công và những người có công với bản làng (Thành Hoàng - Phúc Thần) là những vị thần trong tín ngưỡng các dân tộc Việt Nam hay thờ và rất phổ biến trong mỗi làng quê từ miền xuôi đến miền núi phía Bắc.

7. Các hiện vật trong Di tích:

Hiện vật duy nhất của đình hiện nay chỉ còn một đĩa sứ để ông Trùm (ông mo) xin âm dương mỗi khi tổ chức lễ hội, đĩa có đường kính 20cm, hoa văn thời Mạc, một bát hương.

Tháng 4 năm 2014, Ban quản lý Di tích và Danh thắng phối hợp với phòng Văn hóa và Thông tin huyện Lục Yên và Ủy ban nhân dân xã An Phú đào 4 hố thám sát, mỗi hố rộng 2m, sâu 1,5m. Trong quá trình đào thám sát đã phát hiện nhiều mảnh vỡ bằng sứ, sành có niên đại cuối Lê, đầu đời Nguyễn.

8. Phong tục lễ hội:

Hàng năm tại đình Làng Xóa diễn ra nhiều lễ hội. Tuy nhiên chỉ có 3 lễ hội chính.

*  Lễ đầu năm mới:

Ngày 22 tháng Giêng, ngày này người dân coi là ngày thiêng liêng nhất đầu năm mới, vì vậy dân làng tổ chức rất to, chuẩn bị mâm cỗ rất nhiều món từ mặn đến chay để cúng gia tiên và mang lên Đình cúng Thần làng mong muốn mọi việc quanh năm được hanh thông, trôi chảy, sức khỏe, vạn vật sinh sôi nảy nở, cầu cho mùa màng bội thu, cầu cho quốc thái dân an.

Lễ vật cúng thường là bánh trôi, bánh mật, bánh trưng, bỏng… thịt lợn, thịt gà, thịt vịt, cá, hoa quả… các lễ vật chủ yếu do người dân tự chăn nuôi, trồng trong vườn thể hiện lòng thành và dâng lên cảm tạ Thần làng đã bảo vệ, che chở, cho dân làng một năm được mùa.

Sau các nghi lễ cúng thần, dân làng thường tổ chức các hoạt động văn nghệ, trò chơi dân gian như hát then, hát cọi, khắp luông, đánh quay, đánh yến, ném còn, đẩy gậy, kéo co, bóng chuyền, bắn nỏ…

*  Lễ Tết Trung nguyên (Rằm tháng Bảy):

Người Tày An Phú cũng như các dân tộc khác ở Việt Nam, Tết Trung nguyên cũng rất quan trọng, tết này có hai ý nghĩa: Đó là lễ “Vong nhân xá tội” và lễ “Vu lan báo hiếu”. Đây là một đại lễ báo hiếu cha mẹ, ông bà, tổ tiên đã khuất, một tập tục đáng quý, đáng trọng của người Việt, thể hiện tấm lòng “ăn quả nhớ kẻ trồng cây” và cúng chúng sinh.

Trong ngày này dân làng chuẩn bị hai mâm cỗ, một mâm cúng gia tiên, một mâm cúng chúng sinh. Mâm cúng gia tiên thường là đồ mặn như thịt lợn, thịt gà, đồ hàng mã… Còn mâm cúng chúng sinh gồm loại bỏng ngô, chè lam, kẹo vừng, cháo, tiền vàng… Cũng trong ngày lễ Trung nguyên người dân Làng Xóa mang các lễ vật lên Đình cúng các thần linh, cầu mong mọi sự tốt lành.

Kết thúc lễ cúng tế tại Đình dân làng tổ chức các hoạt động vui chơi như hát then, bắn nỏ, đẩy gậy, kéo co, bóng chuyền.

*  Lễ tết Trung thu (Rằm tháng Tám):

Vào ngày này, dân Làng Xóa chuẩn bị các lễ vật mang lên đình cúng các thần linh, cầu cho mưa thuận gió hòa, mùa màng bội thu, cuộc sống của nhân dân an lành.

Vào ngày tết này, trong các tổ chức bày cỗ, trông trăng. Mọi người ra đình sinh hoạt văn hóa, văn nghệ dân gian. Thời điểm trăng lên cao, trẻ em sẽ vừa múa hát vừa ngắm trăng phá cỗ.

Đình Làng Xóa tuy không còn hiện hữu, nhưng với giá trị lịch sử, văn hóa, đình đã trở thành biểu tượng linh thiêng của nhân dân Làng Xóa, xã An Phú. Cùng với các ngôi Đình khác trên khắp của đất nước, đình Làng Xóa đã đi vào tiềm thức của mỗi người dân nơi đây bằng hình ảnh “Cây đa, bến nước, sân đình”. Đình là nơi hội họp, sinh hoạt văn hóa - tín ngưỡng cộng đồng, là nơi giáo dục truyền thống văn hóa cho các thế hệ, nơi trao đổi kinh nghiệm trong lao động sản xuất và gia đình.

Tuy nhiên, do những nguyên nhân khác nhau đình Làng Xóa, xã An Phú không còn, nhưng giá trị về văn hóa - tín ngưỡng vẫn còn đọng lại trong tâm thức nhân dân địa phương và góp phần hình thành nhân cách, tâm hồn, lối sống, nếp sống tốt đẹp trong mỗi người dân nơi đây. Từ nhận thức đó, sau hơn nửa thế kỷ ngôi Đình bị hỏng, chỉ còn lại đất Đình nhưng nhân dân xã An Phú không có ai xâm hại đến đất Đình, luôn coi trọng không gian xưa của Đình và mong muốn được phục dựng lại Đình để làm nơi sinh hoạt văn hóa, tín ngưỡng cộng đồng.

Từ năm 2010, thực hiện quy hoạch nông thôn mới, chính quyền xã An Phú đã quy hoạch đất tín ngưỡng nhằm phục dựng lại đình Làng Xóa với diện tích 3.757,5m2.

(Bài viết có sử dụng tài liệu do Trung tâm Quản lý di tích và phát triển Du lịch Yên Bái)

2905 lượt xem
Ban Biên tập

15oC

Thấp nhất 13°C, cao nhất 17°C. Trời nhiều mây, . Áp suất không khí hPa.
Độ ẩm trung bình %. Tốc độ gió km/h