Hồ Thác Bà có diện tích gần 20.000 ha với 1.331 đảo lớn nhỏ tạo nên nhiều hang động và cảnh đẹp sơn thủy hữu tình mà nổi bật là động Thủy Tiên gắn với những huyền thoại bí ẩn. Tại đây lưu lại truyền thuyết về tình yêu lãng mạn của hoàng tử Trọng Hải và công chúa Thủy Tiên. Những bí ẩn của câu chuyện truyền thuyết và vẻ đẹp hoang sơ của động Thủy Tiên đã thu hút nhiều du khách đến thăm quan hàng năm.

Hồ Thác Bà có diện tích gần 20.000 ha với 1.331 đảo lớn nhỏ tạo nên nhiều hang động và cảnh đẹp sơn thủy hữu tình mà nổi bật là động Thủy Tiên gắn với những huyền thoại bí ẩn. Tại đây lưu lại truyền thuyết về tình yêu lãng mạn của hoàng tử Trọng Hải và công chúa Thủy Tiên. Những bí ẩn của câu chuyện truyền thuyết và vẻ đẹp hoang sơ của động Thủy Tiên đã thu hút nhiều du khách đến thăm quan hàng năm. Đi trên hồ Thác Bà, du khách cảm thấy không khí trong lành giữa mặt nước mênh mông lung linh soi bóng những hòn đảo điệp trùng tưởng như vô tận. Sau khoảng một tiếng đi thuyền từ cảng Hương Lý là đến động Thủy Tiên, nằm trong lòng núi đá dài khoảng 100 m với những nhũ đá lấp lánh trong đó có hình chín nàng tiên mỗi người một vẻ gắn với truyền thuyết tình yêu ly kỳ hấp dẫn.  Chuyện xưa kể rằng, hoàng tử Trọng Hải là con trai vua Thủy Tề trong một lần dạo chơi trên dòng sông Chảy, thấy một ngọn núi cao mát lạnh như có một sức hút kì lạ Hoàng tử đã lên núi ngắm cảnh và thưởng thức không khí mát lạnh. Tại đây, chàng đã gặp công chúa Thủy Tiên là một trong 9 nàng công chúa xinh đẹp của Ngọc Hoàng, vì mê say với cảnh sắc của vùng Thác Bà sông Chảy mà thường trốn vua cha xuống trần gian ngắm cảnh. Sau nhiều lần hẹn hò, tình yêu của họ bắt đầu nảy nở, không thể rời xa nhau. Vua Thủy Tề và Ngọc Hoàng đã tạo ra hang động ngay tại đây để hoàng tử Trọng Hải và công chúa Thủy Tiên chung sống. Vì vậy mà tất cả những cảnh quan trong hang động đều gắn liền với câu chuyện tình của hoàng tử Trọng Hải và công chúa Thủy Tiên nên có tên là Thủy Tiên Sơn Động. Qua cửa hang, vào đến trung tâm của cung điện trong câu chuyện truyền thuyết ấy có 3 cây cột đá trong tổng số 9 cây cột đá của toàn hang động, có một cột đá có hình người quay ngược, đầu cắm xuống đất, chân ngược lên trời, tương truyền rằng đây là một vị quan được Ngọc Hoàng sai xuống cai quản cung điện cho công chúa Thủy Tiên nhưng trong một lần phạm lỗi, vị quan này đã bị Ngọc Hoàng phạt treo chân ngược lên... Du khách thăm quan động Thủy Tiên (ảnh internet) Tiếp đến gần phía cửa thông gió là hình một con đại bàng được tạo nên từ nhũ đá, tương truyền rằng đó là con chim đại bàng của Ngọc Hoàng thường xuyên túc trực để đưa công chúa Thủy Tiên về trời khi Ngọc Hoàng có việc cần sai bảo. Vào sâu nữa là đến cung điện của hoàng tử Trọng Hải, tại đây có cột đá thứ 4 vô cùng đặc biệt của hang động, vì khi du khách gõ vào cây cột đá này có một âm thanh giống như tiếng cồng chiêng. Theo truyền thuyết thì đó là hiệu lệnh để Hoàng tử tập hợp văn võ bá quan họp bàn việc triều chính. Trong cung điện của Hoàng tử có hai dải nhũ đá chảy thẳng xuống đất với ý nghĩa đó là lời căn dặn của vua cha đối với Hoàng tử: “Làm việc gì cũng phải thẳng thắn nghiêm minh”, bên cạnh là khối nhũ đá hình trái tim đó là lời dặn dò của thân mẫu: “Làm bất cứ việc gì cũng cần phải có cái tâm”. Có thể nói, nhũ đá trong hang tạo thành những hình thù khác nhau mà theo truyền thuyết nó có những ý nghĩa nhân văn sâu sắc.   Trong cung điện của công chúa Thủy Tiên có khối nhũ đá rủ xuống thành hình cánh tay. Truyền thuyết kể rằng đó chính là cánh tay của chàng hoàng tử. Vì mối tình của công chúa Thủy Tiên và hoàng tử Trọng Hải là mối tình người trên trời, kẻ dưới nước cho nên Ngọc Hoàng cho rằng đó chỉ là mối tình “trăng gió” nên đã nghiêm cấm không cho Hoàng tử gặp Công chúa. Khẳng định tình yêu của mình, Hoàng tử đã chặt đứt một cánh tay của mình để chứng minh. Cảm động trước mối tình của công chúa Thủy Tiên và hoàng tử Trọng Hải, Ngọc Hoàng đã cùng vua Thủy Tề tạo ra cung điện này để cho hai người chung sống. Tiếp vào bên trong là giếng Tiên. Đây chính là nơi khi bị vua cha cấm cản tình yêu của mình với Hoàng tử, hàng năm Công chúa thường xuống úp mặt vào giếng nước khóc ròng, sau đó đắm mình tắm trong nước giếng đó. Hình trái tim là biểu tượng trái tim của chàng Hoàng tử đau đớn giằng xé giữa tình yêu và tiếng gọi của vua cha nên có rất nhiều nếp nhăn. Trái tim đó như nhắn nhủ mọi người rằng “sống ở trên đời phải có tình yêu”. Tại cung điện của Hoàng tử và Công chúa đều có lối đi lên tầng thứ 2 của hang động, đi ngược theo vách đá vào sâu 100m sẽ có một lối lên tầng hang động thứ 3, nơi đây tiếp tục kể những truyền thuyết để du khách đến thăm quan khám phá trên những dải nhũ đá ở đó. Động Thủy Tiên là một trong những điểm đến trong tour du lịch của nhiều chương trình lễ hội. Du khách sau khi thăm quan động Thủy Tiên hãy dành một đêm nghỉ lại hồ Thác Bà, để có những phút giây chiêm ngưỡng nét đẹp hoang sơ cùng bản sắc văn hóa độc đáo của cộng đồng người Tày, Nùng, Cao Lan, Dao… sống quanh đây. Nếu người Dao có lễ Tết Nhảy với những điệu múa dân gian uyển chuyển thì vào những đêm trăng sáng tháng 10 âm lịch, người Tày tưng bừng lễ hội mừng cốm mới với hương thơm lan tỏa khắp bản làng. Hòa mình cùng cuộc sống của cư dân bản địa và thưởng thức văn hóa ẩm thực lòng hồ, với nhiều món ngon được chế biến từ các loài thủy sản đặc trưng của Thác Bà như ba ba, cá lăng, cá chiên..., chắc chắn du khách sẽ vô cùng thích thú.  Với phong cảnh hữu tình, động Thủy Tiên hồ Thác Bà là điểm dừng chân lý tưởng dành cho những ai yêu vẻ hoang sơ của núi rừng Tây Bắc.