1.Tạo gốc ghép
a. Thu hái và gieo hạt
Vào vụ thu hái quả Sơn Tra từ tháng 9-11 hàng năm, lựa chọn những quả đã
chín, to, hình dáng đẹp, bóc tách lấy hạt. Sau đó hong khô hạt nơi râm mát và
tiến hành gieo ươm.
Hạt ngâm trong nước ấm (pha 2 phần nước sôi, 3 phần nước
lạnh) trong 8 giờ. Vớt hạt ra, để ráo nước và ủ hạt trong túi vải. Hàng ngày
rửa chua hạt 1-2 lần bằng nước ấm như khi ngâm hạt. Để túi ủ hạt nơi khô ráo,
thoáng mát. Hạt sau khi ủ 10 -15 ngày bắt đầu nẩy mầm.
Hàng ngày, kiểm tra, chọn hạt đã nẩy mầm cấy trực tiếp
vào bầu. Khi 2-3 ngày kiểm tra, không thấy hạt tiếp tục nẩy mầm thì loại bỏ
những hạt này.
b. Đóng bầu và cấy hạt
Kích thước bầu, rộng 8cm, dài 12cm, bên dưới đáy bầu đục
các lỗ nhỏ để thoát nước. Đất ruột bầu là hỗn hợp đất tầng mặt được đập và sàng
nhỏ (chiếm 89%), trộn với phân chuồng hoai mục (chiếm 10%) và phân NPK (chiếm
1%). Bầu cây được xếp theo luống trong vườn ươm, rộng 1m, dài tùy từng hình
dạng của vườn ươm. Các luống cách nhau 50-60 cm, để thuận tiện cho việc chăm
sóc cây.
Vườn ươm nhỏ hộ gia đình nên làm ở nơi thoáng, mát, không
bị che bóng, thoát nước và gần nguồn nước để tưới cây.
Dùng que tròn chọc một lỗ nhỏ ở giữa bầu và đặt 1 hạt đã
nẩy mầm vào lỗ, sau đó lấp lên bề mặt hạt lớp đất dầy từ 0,5 cm đến 1cm.
Sau khi cấy hạt xong, mua lưới đen hoặc dùng vật liệu
sẵn có tại địa phương như cỏ gianh, thân cây tế guột làm giàn che nắng và tưới
nước thường xuyên giữ ẩm cho bầu để hạt sinh trưởng thành cây con.
c. Chăm sóc cây con
Sau khi cấy từ 7 đến 10 ngày, bắt đầu sinh trưởng thành
cây con. Tiếp tục chăm sóc, tưới ẩm thường xuyên. Theo dõi sâu bệnh hại, nếu xuất hiện sâu róm
ăn lá hoặc sâu quấn lá có thể dùng tay bắt và diệt.
Khoảng 1 tháng sau khi gieo hạt, tiến hành phá váng mặt
bầu và tưới nước phân lân pha loãng (1%) cho cây.
Cây con sau 3 đến 4 tháng gieo ươm có chiều cao trung
bình 40-50 cm, lúc này túi bầu đã hết chất dinh dưỡng, ta tiến hành chuyển cây
sang bầu to hơn, kích thước bầu rộng khoảng 15-18 cm, dài khoảng 20-22cm.
Cây con sau 12 đến
14 tháng gieo ươm, lựa chọn cây đạt chiều cao lớn hơn 1m, đường kính gốc
0,8-1cm, xếp sang luống riêng để tiến hành ghép.
Cứ xếp hai hàng cây sát nhau trong luống, ta để cách
khoảng trống 15 đến 20 cm, sau đó lại xếp 2 hàng sát nhau tiếp.
Các luống rộng 0,8 m, cách nhau 50-60 cm để thuận lợi cho
thao tác ghép.
Các cây con không đủ tiêu chuẩn được xếp dồn lại trong
luống và tiếp tục chăm sóc để ghép cho lần sau.
2. Ghép cây
a. Chuẩn bị dụng cụ ghép
Dụng cụ ghép bao gồm kéo cắt cành, dao ghép và đá mài
dao, dây quấn ni lông, túi trùm ni lông, dây dứa buộc, xô đựng nước, và rổ đựng
dụng cụ và cành ghép.
Dao ghép là dao chuyên dụng, luôn được mài thật sắc trong
quá trình ghép.
Dây quấn ni lông được cắt từ tấm ni lông trắng, chiều dài
từ 25-30cm, chiều rộng 1-1,5cm.
Bao ni lông trùm cành ghép màu trắng, chiều rộng từ
10-12cm, dài 17-20cm.
b. Chọn cành ghép
Cành ghép được lấy từ những cây mẹ trong rừng tự nhiên
hoặc rừng trồng. Tiêu chuẩn cây mẹ lấy cành ghép là cây sai quả nhất, quả to
đẹp, chất lượng quả tốt, cây to, thân thẳng, tán đều, không sâu bệnh (Tốt nhất
là lấy cành ghép từ 37 cây trội đã được công nhận).
Đầu xuân tháng 1 đến tháng 3, khi cây chưa nẩy chồi, đâm
lộc, dùng kéo cắt các cành trên đó đang có các mắt ngủ, chiều dài 20-30cm,
đường kính cành từ 0,8 -1cm, tương đương với đường kính gốc ghép.
Cành ghép sau khi cắt được ủ trong tấm vải hoặc bao dứa
đã nhúng ẩm bằng nước sạch và mang về vườn ươm để tiến hành ghép. Tốt nhất lấy
cành ghép vào buổi sáng sớm và tiến hành ghép ngay sau khi lấy.
Trong trường hợp cây mẹ ở xa, trong điều kiện bảo quản
thường, không nên để cành ghép quá 3 ngày.
c. Ghép cành
Cành ghép sau khi mang về vườn ươm, được cắt ra từng đoạn
ngắn chiều dài 7-10cm, trên đó chứa 2-4 mắt ngủ.
Dùng kéo cắt ngang cây con, chỉ để thân cây cao 25-30cm
tính từ mặt bầu. Duy trì các cành cây trên thân gốc ghép để cây quang hợp nuôi
mắt ghép.
Dùng dao thật sắc cắt vát đầu trên của thân cây và cắt
vát một đầu của cành ghép, độ dài vết cắt vát 3-5cm. Lựa làm sao cho vết cắt
vát của gốc ghép và cành ghép tương đối như nhau, để vết ghép khít vào nhau.Tránh
vết cắt bị dập nát.
Ngay sau đó ép sát vết cắt của cành ghép vào vết cắt của
gốc ghép. Dùng dây ni lông quấn chặt mối
ghép từ dưới lên trên.
Sau đó trùm một túi ni lông bao lên toàn bộ cành ghép và
vết ghép. Túm, buộc chặt đầu dưới túi ni lông vào thân cây ghép sát với đầu
dưới của vết ghép, để tránh nước và vi khuẩn xâm nhập vào vết ghép.
d. Chăm sóc cây ghép
Tưới nước giữ ẩm thường
xuyên. Chú ý tưới nước bằng vòi lùa vào gốc cây, không tưới từ trên xuống, nước
sẽ làm lay động cành ghép và giảm tỷ lệ sống của cành ghép.
Sau khi ghép được 15 đến
20 ngày, cành ghép bắt đầu nẩy chồi, và sau 25 ngày cành ghép liền sẹo, và mắt
ghép nẩy chồi từ 2 đến 4 cặp lá, tiến hành tháo túi trùm ni lông. Dùng kéo cắt
bỏ tất cả các cành còn lại của gốc ghép, để cây tập trung chất dinh dưỡng nuôi
cành ghép.
Các cây ghép mà cành
ghép bị chết, được lọc ra và tiếp tục ghép đợt hai.
Tiếp tục chăm sóc cây
ghép 2-3 tháng tiếp theo. Khi mắt ghép sinh trưởng tốt, chiều cao mắt ghép
30-50 cm, là có thể đem cây ghép đi trồng. Trước khi trồng 1 tháng, tiến hành
đảo bầu và dỡ bỏ hoàn toàn giàn che nắng để cây quen với ánh sáng tự nhiên.
Sau khi trồng 1 tháng,
dùng dao nhẹ nhàng cắt, tháo dây ni lông quấn quanh mắt ghép.
Thường xuyên tỉa, loại
bỏ các cành dưới mắt ghép, chỉ để các cành cây của cành ghép sinh trưởng.