CTTĐT - Nà Hẩu - vùng lòng chảo tươi đẹp phía Tây Nam huyện Văn Yên trong những năm qua luôn là một địa chỉ hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp đắm say lòng người của cảnh sắc thiên nhiên, sự chan hòa, hồn hậu của người dân quê núi, sự hùng vỹ bao la của núi non, của cây rừng thác nước. Vẻ đẹp chốn tiên cảnh được tôn lên cùng vẻ đẹp độc đáo riêng có của những nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào Mông - những cư dân đầu tiên đến an cư lạc nghiệp ở chốn này.
Múa Sênh tiền của đồng bào Mông Nà Hẩu.
Người Mông di cư từ Bắc Hà (Lào Cai) đến Nà Hẩu từ những năm 1986 mang nhiều đặc trưng văn hóa của cư dân vùng biên viễn. Từ vài chục hộ dân ban đầu, đến nay xã Nà Hẩu đã có trên 400 hộ người Mông chiếm gần 100% dân số. Người Mông Nà Hẩu thuộc nhóm Mông Hoa, song do sự đa dạng trong nguồn gốc tộc người, đồng bào Mông nơi đây mang nhiều nét văn hóa độc đáo riêng có. Chính điều này đã làm nên bản sắc, sức hút và điều kiện để người Mông nơi đây bảo tồn và phát triển vốn văn hóa truyền thống của dân tộc mình gắn với phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt là du lịch bền vững khám phá trải nghiệm nét đặc sắc văn hóa dân tộc.
Đến với Nà Hẩu, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp hình ảnh những cô gái Mông duyên dáng trong bộ trang phục truyền thống. Cũng thuộc nhóm Mông Hoa, song váy của người Mông Nà Hẩu lại có sự khác biệt rõ rệt với người Mông Mù Cang Chải. Màu chủ đạo được sử dụng có tông màu đỏ cam, váy xếp li ít, xòe to và dài đến tận măt cá chân. Gấu váy thường được can bằng một mảnh vài màu đỏ hoặc đen không mang theo họa tiết. Thân áo được trang trí bằng những hàng hạt cườm kéo dài từ trước ra sau. Trang phục truyền thống gồm khăn, áo xẻ ngực, váy, tấm vải che phía dưới trước váy, thắt lưng, xà cạp… Áo thường xẻ nách, cổ cao, trên vai và ngực có nẹp thêm vải màu thêu, in hoa văn hình xoắn ốc. Váy chủ yếu là dùng các màu đỏ, cam… trông nổi bật, rực rỡ. Thắt lưng là miếng vải rộng khoảng 7 - 8 cm và dài 80 - 120 cm, đoạn giữa thắt lưng được thêu các hoa văn, màu đẹp, quấn ngang bụng, tôn thêm vẻ đẹp của người phụ nữ, đồng thời cũng làm cho các thiếu nữ Mông có vóc dáng đẹp hơn. Họa tiết hoa văn trên nền trang phục Mông hoa chủ yếu là các hoa văn hình học và mang tính chất ước lệ. Đó là những đường ngang, viền đậm dài hoặc gẫy góc, tạo ra các khối hình vuông, chữ nhật, hình thoi… Sự khác nhau trong cách thể hiện càng làm cho bộ váy áo thêm tinh tế, giàu màu sắc thể hiện sự tài hoa khéo léo của người phụ nữ Mông. Giữa màu xanh của bao la cây rừng, bộ trang phục của những thiếu nữ Mông Nà Hẩu như những bông hoa rực rỡ bung xòe, là điểm nhấn không thể rời mắt trong bức họa thiên nhiên hữu tình thơ mộng.
Cùng với trang phục truyền thống, các làn điệu dân ca dân vũ và nhạc cụ dân tộc cũng đã tạo nên nét độc đáo của văn hóa Mông Nà Hẩu. Trong đó phải kể đến múa Sênh tiền và múa Khèn. Sênh tiền là một điệu múa cổ truyền của dân tộc Mông được truyền lại từ đời này qua đời khác. Múa Sênh tiền thường theo nhóm lẻ ba, năm, bảy hoặc cũng có thể theo nhóm chẵn hai, bốn, sáu người cùng nhau biểu diễn. Khi múa, người múa vung gậy gõ nhẹ vào chân, vai hay cánh tay mình làm những đồng tiền phát ra tiếng kêu kết hợp với những động tác lên xuống, xoay người nhịp nhàng uyển chuyển.
Gậy Sênh tiền (hay còn gọi cây gậy bạc) chính là một nhạc cụ tạo nên sự hấp dẫn, độc đáo cho điệu múa và được xem như một báu vật văn hóa, của đồng bào Mông nơi đây. Gậy Sênh tiền được làm bằng cây tre màu vàng, cây già thẳng, các đoạn đều nhau, đường kính 5 - 7cm, có chiều dài 80cm đến 120cm. Sau đó, gậy được đục lỗ thật đều nhau, hai đầu được lắp vào các đồng xu bạc. Ở hai đầu chiếc gậy buộc một túm chỉ với các màu xanh, đỏ, tím, vàng... để cho cây gậy đẹp hơn khi biểu diễn và hai chùm dây màu này chính là điểm nhấn tạo sự mềm mại và uyển chuyển cho người múa. Nét đẹp của Sênh tiền là sự kết hợp hài hòa, nhịp nhàng giữa các động tác nhảy múa và sự độc đáo của gậy Sênh tiền thể hiện sự phóng khoáng, vui tươi của đồng bào Mông. Em Vừ Thị Chay, thôn Trung tâm, xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên tâm sự: Em học múa Sênh tiền từ các bà, các mẹ và các chị trong thôn bản. Mỗi khi trong xã có hoạt động văn hóa văn nghệ thì chúng em đều múa Sênh tiền. Những động tác khỏe khắn cùng âm thanh vui nhộn từ gậy Sênh tiền giúp chúng em thêm yêu cuộc sống và nét đẹp văn hóa dân tộc mình.
Khèn là một nhạc cụ không thể thiếu và là một phần quan trọng tạo nên nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Mông Nà Hẩu
Vừa là nhạc cụ, vừa là đạo cụ, khèn của người Mông cũng vừa là nhạc khí thiêng kết nối giữa cõi trần và thế giới tâm linh nhưng cũng là phương tiện kết nối cộng đồng, chia sẻ tâm tư tình cảm. Cũng giống như các nhóm người Mông khác, Khèn là một nhạc cụ không thể thiếu và là một phần quan trọng tạo nên nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Mông Nà Hẩu. Khèn có mặt hầu hết trong mọi mặt đời sống sinh hoạt, văn hóa và tâm linh của người Mông nơi đây. Dù khi vui, khi buồn hay trong các dịp lễ tết người Mông đều mang khèn diễn tấu, đều nghe khèn và tâm tư, tình cảm cũng kết nối qua tiếng khèn. Và có lẽ, hình ảnh người đàn ông Mông say sưa vui nhảy cùng khèn là hình ảnh đẹp nhất hiện lên giữa núi rừng Tây Bắc.
Ông Giàng A Tủa, thôn Bản Tát, xã Nà Hẩu cho biết: Khèn là nét văn hóa đặc sắc của người Mông chúng tôi đã được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Học thổi khèn mất rất nhiều thời gian, phải trải qua 1,2 năm mới có thể thổi được. Hiện tại trong thôn chỉ có 1 đến 3 người biết còn biết thổi và múa khèn. Các cháu thanh thiếu niên muốn học cũng phải cần 6 -7 tháng để làm quen cấu tạo, cách lấy hơi cũng như học các động tác múa. Để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc mình chúng tôi cũng đã và đang truyền dạy thổi khèn cho con em trong bản, để không những lưu giữu nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc mà còn phục vụ du lịch phát triển để có cuộc sống tốt hơn.
Nhắc đến người Mông Nà Hẩu không thể không nhắc đến Lễ hội cúng rừng hay còn gọi là “tết rừng” - nghi lễ truyền thống có ý nghĩa lớn nhất, quan trọng nhất trong năm đối với người dân nơi đây được tổ chức vào ngày cuối cùng của tháng Giêng âm lịch. Lễ hội cúng rừng mở đầu bằng phần rước lễ vật lên khu rừng cấm. Nghi thức độc đáo, trang nghiêm của buổi lễ được diễn ra ở cửa rừng, dưới gốc cây cổ thụ. Lễ vật để dâng cúng Thần rừng gồm một cặp gà trống mái, một con lợn đen, rượu, hương, giấy bản. Đến giờ lành, thầy cúng của bản kính cẩn dâng hương, gõ mõ bốn phương, 8 hướng và khấn mời Thần rừng về hưởng lễ vật, phù hộ, che chở, ban lộc rừng cho người dân trong xã; cầu cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu… Sau đó, thực hiện các nghi lễ khác lên gốc cây cổ thụ. Sau lễ hội là phong tục cấm rừng trong ba ngày. Theo tập tục, đồng bào dân tộc Mông trong xã Nà Hẩu nghỉ kiêng ăn Tết rừng ba ngày để tạ ơn Thần rừng. Trong ba ngày này, mọi người phải tuyệt đối thực hiện các điều kiêng kỵ đã được quy định theo luật tục: không đi vào rừng chặt cây xanh, không đem lá xanh từ rừng về nhà, không đào củ, bẻ măng…
Tín ngưỡng thờ Thần rừng của đồng bào Mông nơi đây đã được truyền qua nhiều thế hệ. Bởi vậy, ở thôn bản nào của Nà Hẩu cũng có một khu rừng cấm - rừng thiêng với những quy định “bất khả xâm phạm” và nằm ở địa thế đẹp nhất của thôn, nơi hội tụ đầy đủ linh khí của trời đất để thờ cúng Thần rừng. Việc thực hiện các quy ước, hương ước về bảo vệ rừng cấm, rừng thiêng, rừng đầu nguồn góp phần quan trọng trong việc giữ gìn, bảo tồn rừng nguyên sinh Nà Hẩu. Đây là nét đẹp văn hóa truyền thống riêng có độc đáo chỉ có riêng ở người Mông Nà Hẩu.
Theo thời gian, những nét đẹp văn hóa truyền thống của người Mông Nà Hẩu đã và đang được bảo lưu và phát triển. Đặc biệt với những tiềm năng tự nhiên sẵn có, một ngày không xa Nà Hẩu sẽ được “đánh thức” để phát triển du lịch theo hướng bền vững với nhiều hoạt động phong phú và đa dạng. Nếu một lần đặt chân đến miền non cao xinh đẹp Nà Hẩu, hãy một lần khám phá, trải nghiệm và hòa mình vào không gian đa sắc màu văn hóa Mông để cảm nhận, để say mê và thêm yêu mảnh đất con người nơi đây./.
1286 lượt xem
Cổng thông tin điện tử tỉnh - Nà Hẩu - vùng lòng chảo tươi đẹp phía Tây Nam huyện Văn Yên trong những năm qua luôn là một địa chỉ hấp dẫn du khách bởi vẻ đẹp đắm say lòng người của cảnh sắc thiên nhiên, sự chan hòa, hồn hậu của người dân quê núi, sự hùng vỹ bao la của núi non, của cây rừng thác nước. Vẻ đẹp chốn tiên cảnh được tôn lên cùng vẻ đẹp độc đáo riêng có của những nét đẹp văn hóa truyền thống của đồng bào Mông - những cư dân đầu tiên đến an cư lạc nghiệp ở chốn này.Người Mông di cư từ Bắc Hà (Lào Cai) đến Nà Hẩu từ những năm 1986 mang nhiều đặc trưng văn hóa của cư dân vùng biên viễn. Từ vài chục hộ dân ban đầu, đến nay xã Nà Hẩu đã có trên 400 hộ người Mông chiếm gần 100% dân số. Người Mông Nà Hẩu thuộc nhóm Mông Hoa, song do sự đa dạng trong nguồn gốc tộc người, đồng bào Mông nơi đây mang nhiều nét văn hóa độc đáo riêng có. Chính điều này đã làm nên bản sắc, sức hút và điều kiện để người Mông nơi đây bảo tồn và phát triển vốn văn hóa truyền thống của dân tộc mình gắn với phát triển kinh tế địa phương, đặc biệt là du lịch bền vững khám phá trải nghiệm nét đặc sắc văn hóa dân tộc.
Đến với Nà Hẩu, du khách sẽ dễ dàng bắt gặp hình ảnh những cô gái Mông duyên dáng trong bộ trang phục truyền thống. Cũng thuộc nhóm Mông Hoa, song váy của người Mông Nà Hẩu lại có sự khác biệt rõ rệt với người Mông Mù Cang Chải. Màu chủ đạo được sử dụng có tông màu đỏ cam, váy xếp li ít, xòe to và dài đến tận măt cá chân. Gấu váy thường được can bằng một mảnh vài màu đỏ hoặc đen không mang theo họa tiết. Thân áo được trang trí bằng những hàng hạt cườm kéo dài từ trước ra sau. Trang phục truyền thống gồm khăn, áo xẻ ngực, váy, tấm vải che phía dưới trước váy, thắt lưng, xà cạp… Áo thường xẻ nách, cổ cao, trên vai và ngực có nẹp thêm vải màu thêu, in hoa văn hình xoắn ốc. Váy chủ yếu là dùng các màu đỏ, cam… trông nổi bật, rực rỡ. Thắt lưng là miếng vải rộng khoảng 7 - 8 cm và dài 80 - 120 cm, đoạn giữa thắt lưng được thêu các hoa văn, màu đẹp, quấn ngang bụng, tôn thêm vẻ đẹp của người phụ nữ, đồng thời cũng làm cho các thiếu nữ Mông có vóc dáng đẹp hơn. Họa tiết hoa văn trên nền trang phục Mông hoa chủ yếu là các hoa văn hình học và mang tính chất ước lệ. Đó là những đường ngang, viền đậm dài hoặc gẫy góc, tạo ra các khối hình vuông, chữ nhật, hình thoi… Sự khác nhau trong cách thể hiện càng làm cho bộ váy áo thêm tinh tế, giàu màu sắc thể hiện sự tài hoa khéo léo của người phụ nữ Mông. Giữa màu xanh của bao la cây rừng, bộ trang phục của những thiếu nữ Mông Nà Hẩu như những bông hoa rực rỡ bung xòe, là điểm nhấn không thể rời mắt trong bức họa thiên nhiên hữu tình thơ mộng.
Cùng với trang phục truyền thống, các làn điệu dân ca dân vũ và nhạc cụ dân tộc cũng đã tạo nên nét độc đáo của văn hóa Mông Nà Hẩu. Trong đó phải kể đến múa Sênh tiền và múa Khèn. Sênh tiền là một điệu múa cổ truyền của dân tộc Mông được truyền lại từ đời này qua đời khác. Múa Sênh tiền thường theo nhóm lẻ ba, năm, bảy hoặc cũng có thể theo nhóm chẵn hai, bốn, sáu người cùng nhau biểu diễn. Khi múa, người múa vung gậy gõ nhẹ vào chân, vai hay cánh tay mình làm những đồng tiền phát ra tiếng kêu kết hợp với những động tác lên xuống, xoay người nhịp nhàng uyển chuyển.
Gậy Sênh tiền (hay còn gọi cây gậy bạc) chính là một nhạc cụ tạo nên sự hấp dẫn, độc đáo cho điệu múa và được xem như một báu vật văn hóa, của đồng bào Mông nơi đây. Gậy Sênh tiền được làm bằng cây tre màu vàng, cây già thẳng, các đoạn đều nhau, đường kính 5 - 7cm, có chiều dài 80cm đến 120cm. Sau đó, gậy được đục lỗ thật đều nhau, hai đầu được lắp vào các đồng xu bạc. Ở hai đầu chiếc gậy buộc một túm chỉ với các màu xanh, đỏ, tím, vàng... để cho cây gậy đẹp hơn khi biểu diễn và hai chùm dây màu này chính là điểm nhấn tạo sự mềm mại và uyển chuyển cho người múa. Nét đẹp của Sênh tiền là sự kết hợp hài hòa, nhịp nhàng giữa các động tác nhảy múa và sự độc đáo của gậy Sênh tiền thể hiện sự phóng khoáng, vui tươi của đồng bào Mông. Em Vừ Thị Chay, thôn Trung tâm, xã Nà Hẩu, huyện Văn Yên tâm sự: Em học múa Sênh tiền từ các bà, các mẹ và các chị trong thôn bản. Mỗi khi trong xã có hoạt động văn hóa văn nghệ thì chúng em đều múa Sênh tiền. Những động tác khỏe khắn cùng âm thanh vui nhộn từ gậy Sênh tiền giúp chúng em thêm yêu cuộc sống và nét đẹp văn hóa dân tộc mình.
Khèn là một nhạc cụ không thể thiếu và là một phần quan trọng tạo nên nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Mông Nà Hẩu
Vừa là nhạc cụ, vừa là đạo cụ, khèn của người Mông cũng vừa là nhạc khí thiêng kết nối giữa cõi trần và thế giới tâm linh nhưng cũng là phương tiện kết nối cộng đồng, chia sẻ tâm tư tình cảm. Cũng giống như các nhóm người Mông khác, Khèn là một nhạc cụ không thể thiếu và là một phần quan trọng tạo nên nét văn hóa đặc sắc của đồng bào Mông Nà Hẩu. Khèn có mặt hầu hết trong mọi mặt đời sống sinh hoạt, văn hóa và tâm linh của người Mông nơi đây. Dù khi vui, khi buồn hay trong các dịp lễ tết người Mông đều mang khèn diễn tấu, đều nghe khèn và tâm tư, tình cảm cũng kết nối qua tiếng khèn. Và có lẽ, hình ảnh người đàn ông Mông say sưa vui nhảy cùng khèn là hình ảnh đẹp nhất hiện lên giữa núi rừng Tây Bắc.
Ông Giàng A Tủa, thôn Bản Tát, xã Nà Hẩu cho biết: Khèn là nét văn hóa đặc sắc của người Mông chúng tôi đã được lưu truyền từ đời này sang đời khác. Học thổi khèn mất rất nhiều thời gian, phải trải qua 1,2 năm mới có thể thổi được. Hiện tại trong thôn chỉ có 1 đến 3 người biết còn biết thổi và múa khèn. Các cháu thanh thiếu niên muốn học cũng phải cần 6 -7 tháng để làm quen cấu tạo, cách lấy hơi cũng như học các động tác múa. Để giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc mình chúng tôi cũng đã và đang truyền dạy thổi khèn cho con em trong bản, để không những lưu giữu nét đẹp văn hóa truyền thống dân tộc mà còn phục vụ du lịch phát triển để có cuộc sống tốt hơn.
Nhắc đến người Mông Nà Hẩu không thể không nhắc đến Lễ hội cúng rừng hay còn gọi là “tết rừng” - nghi lễ truyền thống có ý nghĩa lớn nhất, quan trọng nhất trong năm đối với người dân nơi đây được tổ chức vào ngày cuối cùng của tháng Giêng âm lịch. Lễ hội cúng rừng mở đầu bằng phần rước lễ vật lên khu rừng cấm. Nghi thức độc đáo, trang nghiêm của buổi lễ được diễn ra ở cửa rừng, dưới gốc cây cổ thụ. Lễ vật để dâng cúng Thần rừng gồm một cặp gà trống mái, một con lợn đen, rượu, hương, giấy bản. Đến giờ lành, thầy cúng của bản kính cẩn dâng hương, gõ mõ bốn phương, 8 hướng và khấn mời Thần rừng về hưởng lễ vật, phù hộ, che chở, ban lộc rừng cho người dân trong xã; cầu cho mưa thuận gió hòa, cây cối tốt tươi, mùa màng bội thu… Sau đó, thực hiện các nghi lễ khác lên gốc cây cổ thụ. Sau lễ hội là phong tục cấm rừng trong ba ngày. Theo tập tục, đồng bào dân tộc Mông trong xã Nà Hẩu nghỉ kiêng ăn Tết rừng ba ngày để tạ ơn Thần rừng. Trong ba ngày này, mọi người phải tuyệt đối thực hiện các điều kiêng kỵ đã được quy định theo luật tục: không đi vào rừng chặt cây xanh, không đem lá xanh từ rừng về nhà, không đào củ, bẻ măng…
Tín ngưỡng thờ Thần rừng của đồng bào Mông nơi đây đã được truyền qua nhiều thế hệ. Bởi vậy, ở thôn bản nào của Nà Hẩu cũng có một khu rừng cấm - rừng thiêng với những quy định “bất khả xâm phạm” và nằm ở địa thế đẹp nhất của thôn, nơi hội tụ đầy đủ linh khí của trời đất để thờ cúng Thần rừng. Việc thực hiện các quy ước, hương ước về bảo vệ rừng cấm, rừng thiêng, rừng đầu nguồn góp phần quan trọng trong việc giữ gìn, bảo tồn rừng nguyên sinh Nà Hẩu. Đây là nét đẹp văn hóa truyền thống riêng có độc đáo chỉ có riêng ở người Mông Nà Hẩu.
Theo thời gian, những nét đẹp văn hóa truyền thống của người Mông Nà Hẩu đã và đang được bảo lưu và phát triển. Đặc biệt với những tiềm năng tự nhiên sẵn có, một ngày không xa Nà Hẩu sẽ được “đánh thức” để phát triển du lịch theo hướng bền vững với nhiều hoạt động phong phú và đa dạng. Nếu một lần đặt chân đến miền non cao xinh đẹp Nà Hẩu, hãy một lần khám phá, trải nghiệm và hòa mình vào không gian đa sắc màu văn hóa Mông để cảm nhận, để say mê và thêm yêu mảnh đất con người nơi đây./.