CTTĐT - Hòa mình vào dòng người đi lễ hội Lồng tồng đầu xuân tôi về xã Xuân Lai. Trong không khí đón năm mới thật rộn ràng với bánh chưng, bánh dày, chè lam với những vò rượu ủ men lá thơm ngào ngạt, tiếng đàn tính và điệu hát then, khắp cọi lại ngân vang dìu dặt trên khắp các bản làng của người Tày chào đón một năm mới hạnh phúc và bình an.

Cổng thông tin điện tử tỉnh - Hòa mình vào dòng người đi lễ hội Lồng tồng đầu xuân tôi về xã Xuân Lai. Trong không khí đón năm mới thật rộn ràng với bánh chưng, bánh dày, chè lam với những vò rượu ủ men lá thơm ngào ngạt, tiếng đàn tính và điệu hát then, khắp cọi lại ngân vang dìu dặt trên khắp các bản làng của người Tày chào đón một năm mới hạnh phúc và bình an.Đã nhiều lần có hẹn với Xuân Lai nhưng hôm nay tôi mới có dịp về thăm cái nôi lưu giữ, trao truyền nét văn hóa truyền thống của đồng bào Tày vùng đông hồ Thác Bà. Không khí ngày xuân đã ngập tràn các bản làng nơi đây. Tiếng nói cười rộn rã cùng tiếng đàn tính rộn ràng, ngân nga, dìu dặt đắm say. Đối với người Tày Xuân Lai, vào những ngày hội xuân không thể nào thiếu được những làn điệu hát then, hát khắp cọi, cùng cây đàn tính vỏ bầu độc đáo. Tiếng hát khắp hát cọi đã làm vơi đi những nỗi vất vả đêm ngày, tâm hồn thanh thản, trong sáng, tự tin như hoa mùa xuân đang nở. Cất tiếng em hỏi anh, Cất lời em hỏi đến. Thương em, anh trả lời. -Gốc khắp ở đâu ra? Gốc cọi ở đâu về? Hàng năm để làng quê mở hội, Đôi ta được nhộn nhịp vui xuân. Mong anh kể một lần, em biết Trong kho tàng văn nghệ dân gian của đồng bào Tày ở Xuân Lai có rất nhiều bài khắp cọi với nhiều nội dung khác nhau. Những người đứng tuổi hát tâm sự với nhau về cuộc sống hằng ngày với mong muốn từ dưới ruộng, trên nương đầy ắp lúa ngô, mọi người khỏe mạnh. Các nam thanh, nữ tú mượn khắp cọi để nói lên tâm trạng vui, buồn, thương nhớ, những lời gửi gắm sau khi gặp gỡ, những thương yêu, nhắn nhủ, hứa hẹn, mong muốn được kết duyên vợ chồng. Những làn khắp cọi truyền cảm, trữ tình cùng tiếng đàn tính ngọt ngào như dòng suối chảy được xuất phát từ trái tim nên khi lời hát, tiếng đàn được tấu lên khiến cả người hát, người nghe đều cảm thấy xao xuyến khôn nguôi. Được sinh ra giữa vùng rừng núi, được lớn lên bằng những làn điệu then, hát khắp cọi, qua lời ru của bà, của mẹ, qua những lời hát giao duyên của trai làng gái bản. Đến bây giờ nghệ nhân Hoàng Tương Lai ở thôn Trung Tâm xã Xuân cũng không nhớ nổi mình đã thức bao nhiêu đêm để nghe những đêm hát ví, hát quan làng của bà con trong làng. Chỉ biết rằng, những điệu hát mượt mà như dòng suối chảy giống như thứ men say khiến cho ông không thể nào dứt ra nổi. Bằng những kiến thức mình tích cóp được cùng tình yêu với nghệ thuật truyền thống của dân tộc nghệ nhân Hoàng Tương Lai đã sưu tầm được rất nhiều làn điệu khắp cọi cổ, không những vậy ông còn truyền dạy cho thế hệ trẻ để lưu giữ mạch nguồn văn hóa dân tộc. Đặc biệt năm 2022, được sự hỗ trợ của huyện, nghệ nhân Hoàng Tương Lai đã mở lớp truyền dạy nghệ thuật trình diễn văn hóa phi vật thể dân gian dân tộc Tày. Không chỉ hướng dẫn mọi người về kỹ thuật đàn hát, mà ông còn truyền cho họ cả lòng kiên trì, sự tâm huyết và niềm đam mê nghệ thuật dân gian qua từng khuông nhạc. Nghệ nhân Hoàng Tương Lai chia sẻ: “Nhiều người rất lo bản sắc văn hóa của người Tày không được gìn giữ, nhưng bây giờ thì không lo nữa rồi, vì nhiều người thích hát Then, kể cả lớp trẻ. Bản thân tôi đã truyền dạy nghệ thuật hát Then cho nhiều em nhỏ trong xã. Tôi tin chắc điệu hát Then sẽ không mai một mà trường tồn với người Tày ở Xuân Lai”.   Hát Cọi là nghệ thuật hát xướng dân gian truyền thống gắn bó mật thiết với đời sống tâm linh và tín ngưỡng của đồng bào dân tộc Tày Xuân Lai. Cùng với sự gìn giữ, truyền dạy và nỗ lực phát triển loại hình nghệ thuật dân gian này của các nghệ nhân có tâm huyết như ông Lai và sự vào cuộc quan tâm đầu tư của các cơ quan chức năng từ huyện đến cơ sở thì hát then, hát cọi sẽ có một sức sống bền vững cùng với thời gian. Em Nông Quốc Bảo thôn Trung Tâm, xã Xuân Lai chia sẻ: “Theo học lớp hát Then đàn tính cháu rất thích, đến bây giờ cháu đã biết hát một số bài. Cháu sẽ cố gắng hát thật nhiều bài và đánh đàn Tính để không làm phai đi bản sắc dân tộc Tày”. Xuân Quý Mão đến cũng là lúc quê hương Xuân Lai lại tưng bừng mở hội. Những khúc hát then, Hát cọi ngọt ngào hoà cùng tiếng đàn tính dịu dàng đằm thắm và những điệu múa dậm thuông uyển chuyển, nhịp nhàng, quyến rũ sẽ lại vang vọng núi rừng. Mỗi khi tiếng đàn, tiếng hát cất lên người dân nơi đây từ trẻ đến già đều yêu mến, luôn cảm thấy gần gũi, thân thiết. Đây cũng là dịp để mọi người quây quần bên nhau cùng đệm đàn múa hát, tổ chức nghi lễ chào đón năm mới, chúc nhau những điều tốt đẹp nhất. Những làn điệu khắp cọi tô điểm lên bức tranh làng quê yên bình, nét đẹp văn hoá độc đáo được gìn giữ của đồng bào dân tộc Tày nơi đây.