Luật Hợp tác xã năm 2012 được Quốc
hội nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam (khóa XIII) thông qua ngày
20/11/2012 tại kỳ họp thứ tư, sửa đổi, bổ sung thay thế Luật HTX 2003 và có
hiệu lực thi hành từ ngày 01/7/2013. Luật Hợp tác xã năm 2012 trên tinh thần
tiếp thu tối đa các quy định phù hợp của Luật Hợp tác xã năm 2003, đưa những
quy định pháp luật cơ bản vào Luật mới, xây dựng khung pháp luật cơ bản trên cơ
sở tổng kết thực tiễn phát triển HTX ở nước ta, đồng thời tham khảo kinh nghiệm
quốc tế phù hợp với bản chất của tổ chức hợp tác xã, mang lại lợi ích cho thành
viên trên cơ sở hệ thống pháp luật hiện hành của Việt Nam, tạo hành lang pháp
lý hoàn chỉnh hơn nhằm tạo điều kiện thuận lợi cho hợp tác xã hoạt động và phát
triển một cách tự chủ, vững chắc, quy định cụ thể và hạn chế tối đa các nội
dung cần hướng dẫn sau khi ban hành Luật. Góp phần nâng cao năng lực cạnh tranh
của kinh tế hộ thành viên, đặc biệt là kinh tế hộ nông dân và các cơ sở sản
xuất, kinh doanh quy mô vừa và nhỏ, khuyến khích và phát triển mạnh mẽ mô hình
hợp tác xã kiểu mới, đồng thời định hướng phát triển các hợp tác xã hiện có
hoạt động theo đúng bản chất.
Để triển khai thực hiện Luật Hợp tác
xã năm 2012, Ban Chỉ đạo phát triển kinh tế tập thể tỉnh đã chỉ đạo triển khai
học tập, quán triệt đối với các thành viên Ban Chỉ đạo kinh tế tập thể tỉnh, Ủy
viên Ban Chấp hành Liên minh Hợp tác xã tỉnh. Đồng thời, Ban Chỉ đạo đã tham
mưu cho UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành, Uỷ ban nhân dân các huyện, thị xã,
thành phố phối hợp tổ chức tốt việc tuyên truyền, vận động, hướng dẫn cho thành
viên, người lao động trong hợp tác xã và nhân dân trên địa bàn tỉnh thực hiện
đúng quy định Luật Hợp tác xã 2012.
Là cơ quan thường trực của Ban Chỉ
đạo kinh tế tập thể tỉnh, Liên minh Hợp tác xã tỉnh đã chủ động tổ chức triển
khai công tác tuyên truyền, tư vấn thực hiện Luật cho các hợp tác xã trên địa
bàn. Tổ chức các lớp tập huấn cho 100% đối tượng là cán bộ quản lý HTX; phối
hợp với các tổ chức đoàn thể như: Hội Nông dân, Hội Phụ nữ và Đoàn thanh niên
mở các lớp tuyên truyền pháp luật về hợp tác xã cho các đối tượng là cán bộ hội
ở các xã, phường để triển khai đến các hội viên. Trong 3 năm qua, Liên minh Hợp
tác xã tỉnh đã tổ chức trên 30 khóa tập huấn, hướng dẫn thực hiện Luật Hợp tác
xã năm 2012 cho trên 1.500 lượt người là cán bộ quản lý họp tác xã, cán bộ đại
diện Liên minh Hợp tác xã tại 9 huyện, thị xã, thành phố trong tỉnh. Bên cạnh
đó, Liên minh Hợp tác xã tỉnh còn chủ động phối hợp với chính quyền các xã điểm
xây dựng nông thôn mới tổ chức các buổi tuyên truyền về Luật Hợp tác xã 2012
cho cán bộ và nhân dân trên địa bàn xã, cung cấp các tài liệu hướng dẫn thực
hiện Luật, đồng thời vận động, hướng dẫn người dân có nguyện vọng tham gia
thành lập hợp tác xã, tổ hợp tác phát triển kinh tế gia đình, giúp chính quyền
địa phương hoàn thành tiêu chí thứ 13 về xây dựng nông thôn mới.
Để tạo thuận lợi cho các hợp tác xã
tiến hành tổ chức lại hoạt động theo Luật, tỉnh đã chỉ đạo các sở, ngành, cơ
quan quản lý nhà nước về hợp tác xã đẩy mạnh công tác cải cách thủ tục hành
chính; Chỉ đạo các huyện, thị xã, thành phố chủ động xây dựng kế hoạch hỗ trợ
kinh tế tập thể hàng năm trong phạm vi địa bàn quản lý, tiếp tục đẩy mạnh thực
hiện Chỉ thị 22 của UBND tỉnh ngày 21 tháng 9 năm 2007 về việc củng cố các hợp
tác xã yếu kém trên địa bàn tỉnh Yên Bái, tập trung vào các hợp tác xã nông
nghiệp, vận động và hướng dẫn các hợp tác xã ngừng hoạt động tổ chức lại hoạt
động sản xuất, đối với các hợp tác xã không có khả năng hoạt động lại thì hướng
dẫn làm thủ tục giải thể.
Hiện nay toàn tỉnh có 318 hợp tác
xã, thu hút 38.154 thành viên tham gia với số vốn điều lệ trên 391 tỷ đồng. Từ
2014 đến nay đã có 44 hợp tác xã được thành lập mới. Trong đó có 31 HTX Nông
nghiệp; 03 HTX Công nghiệp - Tiểu thủ công nghiệp; 06 HTX Thương mại dịch vụ và
03 HTX Xây dựng, 01 HTX vận tải. Các hợp tác xã thành lập sau thời điểm Luật
HTX 2012 có hiệu lực nên mọi hoạt động đều đúng các quy định của Luật và bước
đầu đã có hiệu quả trong việc hỗ trợ cho thành viên cũng như hoạt động sản xuất
kinh doanh của hợp tác xã.
Đối với công tác tổ chức lại hoạt
động của hợp tác xã, đến nay đã có 131 HTX thực hiện xong việc tổ chức lại và
hoạt động đúng theo quy định của Luật Hợp tác xã 2012. Tính đến thời điểm
30/6/2016, toàn tỉnh có 175 hợp tác xã hoạt động đúng quy định/181 hợp tác xã
đang hoạt động chiếm 96,6%; Số hợp tác xã chưa triển khai là 143 hợp tác xã.
Liên minh Hợp tác xã tỉnh Yên Bái
trao Giấy chứng nhận thành viên Liên minh Hợp tác xã Việt Nam tỉnh cho các hợp tác xã trên
địa bàn tỉnh.
Theo đánh giá của Liên minh Hợp tác
xã tỉnh, các hợp tác xã sau chuyển đổi đã từng bước được củng cố, đổi mới và
nâng cao chất lượng hoạt động. Nhiều hợp tác xã nông nghiệp đã phát huy được
vai trò tiên phong trong công tác xóa đói, giảm nghèo, xây dựng nông thôn mới.
Một số hợp tác xã nông nghiệp đã thực sự hoạt động theo mô hình hợp tác xã kiểu
mới, sản xuất theo chuỗi giá trị sản phẩm khép kín, từ sự liên kết chặt chẽ
giữa các HTX với các thành viên, hộ gia đình để có sản phẩm đầu vào ổn định đến
chế biến và liên kết với Doanh nghiệp để xuất khẩu các sản phẩm của HTX. Các
HTX mới thành lập nhìn chung đều xuất phát từ nhu cầu thực tế và nguyện vọng
của người lao động, có phương án sản xuất, kinh doanh cụ thể, rõ ràng hơn, đáp
ứng được nhu cầu thực tế của thành viên và người dân địa phương. Năm 2015 doanh
thu của các HTX đạt 1.200 tỷ đồng, tăng 13,3%; nộp ngân sách đạt 26 tỷ đồng,
tăng 2,2% so với năm 2014; Lợi nhuận bình quân đạt 230 triệu đồng/HTX. Riêng 6
tháng đầu năm 2016, doanh thu của các HTX đạt trên 780 tỷ đồng, nộp ngân sách
cho Nhà nước trên 12,87 tỷ đồng, tăng 34,06% so với cùng kỳ năm 2015.
Bên cạnh những kết quả đạt được sau
3 năm triển khai thực hiện Luật Hợp tác xã 2012 trên địa bàn tỉnh vẫn còn một
số khó khăn, vướng mắc đó là: Hiện nay toàn tỉnh còn 143 hợp tác xã chưa thực
hiện theo Luật HTX năm 2012. Trong đó có 137 HTX đã ngừng hoạt động, tập trung
ở các lĩnh vực như nông nghiệp, công nghiệp - tiểu thủ công nghiệp, thương mại
dịch vụ… Các HTX dịch vụ điện sau khi bàn giao hệ thống lưới điện cho ngành
điện quản lý, do không tìm được phương án kinh doanh, không có vốn nên cũng đã
dừng hoạt động; Một số HTX lúng túng trong chuyển đổi, khó khăn trong xác định
tài sản, chưa đủ năng lực xây dựng phương án sản xuất kinh doanh khả thi. Các
chính sách hỗ trợ về đất đai, tín dụng, thuế, xúc tiến thương mại, nâng cao
trình độ khoa học công nghệ chưa đồng bộ, thường xuyên…
Bên cạnh đó, việc ban hành các văn
bản hướng dẫn còn chậm dẫn đến sự lúng túng, khó khăn trong thực hiện, nhất là
khâu rà soát tư cách thành viên, góp vốn điều lệ, xác định tài sản, công nợ của
HTX và xây dựng điều lệ, phương án sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, hỗ trợ thành
viên phát triển sản xuất, kinh doanh. Các chính sách hỗ trợ HTX còn nhiều hạn
chế, bất cập, nhất là các chính sách về đất đai, tiếp cận vốn vay... Công tác
tuyên truyền về Luật HTX năm 2012 đến các tầng lớp nhân dân chưa có sự đổi mới,
chất lượng không cao...
Để tiếp tục triển khai Luật Hợp tác
xã năm 2012 có hiệu quả, Liên minh HTX tỉnh tiếp tục tham mưu với UBND tỉnh chỉ
đạo các sở, ban, ngành cùng vào cuộc để tháo gỡ khó khăn, vướng mắc cho các HTX
trong quá trình chuyển đổi theo Luật HTX mới. Đồng thời, tiếp tục củng cố lại
hoạt động của các hợp tác xã trên địa bàn theo đúng bản chất hợp tác xã và các
quy định của Luật Hợp tác xã năm 2012 cũng như các văn bản hướng dẫn; Phát huy
vai trò làm chủ của thành viên; Vận động hợp tác xã thu hút thêm thành viên để
tăng tiềm lực tài chính và quy mô hoạt động của hợp tác xã. Giải thể các hợp
tác xã hoạt động kém hiệu quả, hoạt động mang tính hình thức; Xây dựng và phát
triển hệ thống phân phối sản phẩm cho các hợp tác xã, đồng thời tạo điều kiện
thuận lợi cho các hợp tác xã dễ dàng tiêu thụ sản phẩm, dịch vụ.
Cùng với đó, gắn việc chỉ đạo xây
dựng hợp tác xã với Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, Chương
trình 134, Chương trình 135. Thay đổi các hình thức quản lý, cách thức ứng xử
với các mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã từ mệnh lệnh hành chính, cơ chế xin -
cho sang các quan hệ liên kết, hợp tác, đối tác. Tăng cường công tác kiểm tra, hướng
dẫn các hợp tác xã thực hiện việc hạch toán kế toán, chứng từ, hóa đơn đúng quy
định.
Tổ chức thực hiện tốt công tác tư
vấn cho các hợp tác xã, nhất là tư vấn về thực hiện chính sách, tổ chức hoạt
động của hợp tác xã. Vận động, hướng dẫn các hộ kinh tế gia đình, hộ kinh tế cá
thể, các cơ sở sản xuất, kinh doanh nhỏ và vừa, các cá nhân tham gia phát triển
kinh tế tập thể trên nguyên tắc tự nguyện, bình đẳng và cùng có lợi. Hỗ trợ hợp
tác xã, doanh nghiệp thành viên xây dựng nhãn hiệu hàng hóa, thương hiệu hoặc
chỉ dẫn địa lý cho các nông sản đặc trưng, chủ lực của tỉnh. Tăng cường giới
thiệu quảng bá các sản phẩm chủ lực và chất lượng cao trên các phương tiện
thông tin đại chúng, website của tỉnh, của ngành. Khuyến khích các HTX, doanh
nghiệp phát triển và mở rộng thị trường tiêu thụ trong nước và xuất khẩu.
Đối với các hợp tác xã chưa thực
hiện chuyển đổi theo Luật Hợp tác xã 2012, tiến hành rà soát phân nhóm HTX để
có các biện pháp xử lý kịp thời. Trong đó, với nhóm HTX không vướng mắc các quy
định của pháp luật, hoạt động phù hợp với tiêu chí HTX thì tư vấn, vận động làm
thủ tục kịp thời chuyển đổi; các HTX còn vướng mắc về thủ tục, không vận động
đủ thành viên tham gia HTX... có thể xử lý được thì Liên minh HTX tỉnh sẽ phối
hợp với phòng tài chính kế hoạch các huyện thị, thành phố quan tâm, linh hoạt
tháo gỡ.
Đối với nhóm HTX không thể tổ chức
lại, không có nợ Nhà nước, nợ tổ chức và cá nhân, chính quyền địa phương xác
nhận để cơ quan đăng ký kinh doanh xóa tên HTX. Đối với các HTX có tồn đọng nợ
kéo dài, cấp huyện thành lập hội đồng giải thể bắt buộc.